چکیده:
قم شهری مهم از لحاظ استراتژیک و مذهبی در تاریخ ایران بوده است. این شهر به دلیل قرار
گرفتن بر سر راههای تجاری غرب به شرق و جنوب کشور، وجود حرم حضرت معصومه (ع) در
قم، مدفون بودن بسیاری از بزرگان و شاهان صفوی در قم و نزدیکی به پایتخت سیاسی کشور،
در دوره قاجاریه از اهمیت بسزایی برخوردار شد. شاهان قاجار سعی زیادی در توسعه عمران قم
در طول این سلسله انجام دادند. فتحعلی شاه که می توان او را پایه گذار رونق عمرانی قم به
شمار آورد، اولین شاهی بود که به قم اهمیت زیادی داد و دستور توسعه قم و حرم حضرت
معصومه(ع) و ابنیه حرم را صادر کرد. فتحعلی شاه برای بازدید از روند توسعه قم هر وقت می
توانست به قم سفر می کرد و از نزدیک، بر توسعه قم و حرم حضرت معصومه را دنبال می کرد.
در این مقاله سعی بر این است که تحولات عمرانی قم را از آغاز دوره قاجاریه تا فوت فتحعلی
شاه بررسی کند و علل توجه فتحعلی شاه به قم را تجزیه و تحلیل کند.
خلاصه ماشینی:
سیاست های فتحعلی شاه در توسعه عمرانی قم و ابنیه حرم حضرت معصومه(ع) مهدی وزین افضل چکیده: قم شهری مهم از لحاظ استراتژیک و مذهبی در تاریخ ایران بوده است.
این شهر به دلیل قرار گرفتن بر سر راههای تجاری غرب به شرق و جنوب کشور، وجود حرم حضرت معصومه (ع) در قم، مدفون بودن بسیاری از بزرگان و شاهان صفوی در قم و نزدیکی به پایتخت سیاسی کشور، در دوره قاجاریه از اهمیت بسزایی برخوردار شد.
فتحعلی شاه که می توان او را پایه گذار رونق عمرانی قم به شمار آورد، اولین شاهی بود که به قم اهمیت زیادی داد و دستور توسعه قم و حرم حضرت معصومه(ع) و ابنیه حرم را صادر کرد.
فتحعلی شاه با توجه به وضع مفلوک قم، نذر شرعی در عمران قم کرد و در تمام طول سلطنت خود کار عمران قم را متوقف نکرد و شاید این مساله بدین خاطر بود که دوره قاجاریه آغاز تغییرات بنیادی در فرهنگ جامعه ایران است.
شاهان قاجار برای متلاشی کردن پیوند علما و بازرگانان و روشنفکران و مشروعیت بخشیدن به سلطنت خود، خیلی تلاش کردند(سلطان زاده،1367: 167) و از این روی فتحعلی شاه برای نزدیکی به علما و کسب حقانیت مذهبی، به مذهب متمایل بود تا خود را پادشاهی دیندار تجلی دهد و هزینه زیادی صرف مرمت، احیاء و تزیین مکانهای متبرک و مقدس از جمله قم کرد(الگار،1369: 88).
عبدالرزاق دنبلی که خود در دستگاه فتحعلی شاه و عباس میرزا بوده، در ضمن ذکر وقایع سال یکهزاردویست و چهارده از سفر فتحعلی شاه به قم و اقدامات عمرانی شاه قاجار در قم از جمله تاسیس مدرسه فیضیه و تذهیب قبه حرم حضرت معصومه و تجدید بنای دارالشفا یاد کرده است.