چکیده:
کرمان یکی از مناطق مهم ایران به حساب آمده و در دوره های مختلف تاریخی نقش محوری داشته است. بررسی و مطالعه بر روی تاریخ نگاری محلی هرچند مدتی است به آن پرداخته می شود اما باز هم نیاز به کار دارد. در این تحقیق سعی شده تا تاثیر سلسله ها و حکام محلی منطقه و شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم برآن، طی دوران اسلامی، بر روند تاریخنگاری منطقه مورد بررسی شود. این کار درضمن شناسایی و نقد ومعرفی آثار انجام گرفته است. دستاورد حاصله ازاین پژوهش این است که تاریخ نگاری کرمان با روی کارآمدن حاکمان و حکومت های مستقل محلی آغاز شد. ا ین حاکمان از دلایل اصلی رو نق تاریخ نگاری محلی جنوب شرق بوده اند. سلسله های محلی سلجوقیان و قراختایان کرمان نقش اساسی در تدوین و نگارش این گونه از آثاردر جنوب شرق را داشته ا ند. درمواقعی که حکومت ها ی محلی رو به ضعف بودند و منطقه نا امن می شد، روند کندی بر نوشتن این نوع آثار حاکم می شد. از عصر قاجاریه به بعد و اهمیت یافتن منطقه جنوب شرق ایران، آثار متنوع و متعددی از تواریخ محلی، در آنجا شکل گرفت. این آثار جدید ضمن مطالب سیاسی، حاوی مطالب بسیاری در زمینه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مردم منطقه بودند. این درصورتی بود که در دوره های پیشین عمده مطالب منابع محلی روی مسایل سیاسی بود. این به دلیل ارتباط تنگاتنگ نویسندگان این نوع از منابع با حکام و سلسله های محلی بود.
خلاصه ماشینی:
ازجمله: تاریخ خاندان مرعشی تالیف امیرتیمور،کتاب احیاء الملوک از غیاثالدین ملک حسین، کتاب سلجوقیانو غز در کرمان از محمد ابراهیم خبیثی که از تواریخ محلی مهم کرمان بشمار میآید، (خیراندیش، 1380: 12-11) کتاب تاریخ قم از صفیالدین محمد بن محمد هاشم حسینی قمی، کتاب تاریخ گیلان از فومنی گیلانی، نویسندهی این کتاب از دیوانیان دربار صفویه بوده که توسط شاه عباس صفویه در سال 1021 قمری برای تصدی امور دیوانی نواحی گیلان منصوب شده بود.
(وزیری، 1385: 126-125) بنابراین در مورد کتاب عقدالعلی میتوان گفت کتابی است که دربارهی اوضاع جغرافیای، سیاسی و اجتماعی کرمان، حکومت سلاجقه و انقراض آنها و تسلط غزان برآن نواحی اطلاعات سودمندی را به خوانندگان و محققان تاریخ کرمان ارائه میکند.
(وزیری، 1385: 128) در حالی که کتاب بدایعالازمان فی وقایع کرمان شامل مطالب ارزندهای در مورد ایالت کرمان از قرون قبل از اسلام و بعد از اسلام تا زمان سلاجقه یعنی دورهای که خود مؤلف به عنوان یکی از ندیمان دربار حضور داشته میباشد.
(بیات، 1377: 132) چنانکه از شواهد بر میآید کتاب بدایعالازمان افضلالدین تا زمان صفویان وجود داشته چرا که محمد بن ابراهیم در زمان صفویان برای نوشتن کتاب خود که در مورد سلاجقه و غزان در کرمان است از آن استفاده کرده و بعد از آن از بین رفته و آنچه که توسط مهدی بیانی جمعآوری شده مطالب را از دو کتاب جامعالتواریخ ابن شهاب حسینی و تاریخ آلسلجوق محمدبن ابراهیم خبیصی گرفته است.
(مشیزی، 1369: 140) کتاب تذکره صفویه که توسط میر محمد سعید در دوره صفویه نوشته شده یکی از منابع مهم تاریخ کرمان و سلسله صفویه ایران محسوب میشود.