چکیده:
خلیج فارس به عنوان یک شاهراه بزرگ تجاری، از گذشته های دور تا کنون مورد توجه ایرانیان بوده است. مدارک باستان شناسی و متون تاریخی گواهی بر این ادعاست که ایرانیان در دوران باستان، در دریانوردی و تجارت دریایی مهارت زیادی داشتند و سیطره دریایی خود را در خلیج فارس گسترش داده-اند. چنا نکه ایران در تمام طول دوره هخامنشی مالک مطلق خلیج فارس و حوزه اقیانوس هند بود. آشنایی ایرانیان با دریانوردی و سکونت آنان در سواحل خلیج فارس باعث گردید تا آنان به اهمیت تجارت دریایی پی ببرند. در این دوران اقداماتی در جهت تسهیل تجارت دریایی انجام گرفت. و با سقوط هخامنشیان و روی کار آمدن سلوکیان و اشکانیان، رفت و آمد ناوگان دریایی ایران در خلیج فارس دچار فراز و نشیب هایی شد. چنانکه در دوران سلوکیان قدرت دریایی ایران در خلیج فارس تا حدودی روبه تحلیل رفته بود از اینرو پارتیان تلاش نمودند با استحکام پایه های قدرت خود، تجارت دریایی ایران در خلیج فارس را گسترش دهند. این پژوهش، پژوهشی نظری (توصیفی-تحلیلی) بوده و مبتنی بر روش کتابخانه ای می باشد که از منابع متقدم و پژوهش ها ی معاصر (جدید) نیز استفاده شده است. هدف از این پژوهش بررسی تجارت دریایی خلیج فارس در دوره هخامنشیان، سلوکیان . پارتیان می باشد.
خلاصه ماشینی:
پیروزی مادها برآشوری ها و ضمیمه شدن لودیه و بابل و ایالت های غربی آسیای صغیر و نیز فتح سرزمین های مجاور دریای مدیترانه به حکومت هخامنشیان دوره ای جدید از تبادلات اقتصادی و تجاری بنادر و جزایر خلیج فارس در آن سهم عمدهای داشتند، آغاز گردید گسترش رو به افزایش مرزهای ایران از دوره ی مادها به این سو و توسعهی آن به طرف دریای مدیترانه، توجه پادشاهان ایران را به دریانوردی و امور تجارت دریایی بیش از پیش افزایش داد.
(هرودوت، 1368: 224-226) قابل ذکر است که در ابتدای دورهی هخامنشیان در بخش تجارت دریایی خلیج فارس رکود حاصل شد که علت آن این بود که سوداگران برای مدتی متوجه بحراحمر شدند و از دیگر سو از پارسیان نیز میترسیدند که ایالت مرزی آنها از ناحیه خلیج فارس مورد هجوم اقوام بیگانه قرار گیرد(ویلسن، 1364: 47) اگرچه پیرنیا معتقد است که تجارت از راه خلیج فارس، اگر هم کم شده باشد، هیچگاه در این زمان موقوف نشده و بنادر ایران همچنان از راه بابل با هند ارتباط داشته اند.
در پی این لشکر کشی به سرزمین هند بود که واقعهی بسیار مهم اکتشافات دریایی یکی از سرداران اسکندر به نام نئارخوس مطرح گردید اسکندر، پس از تسخیر سرزمین های کرانه ی رود سند در هندوستان، آرزومند بود که از راه دریا از سند گذشته به دریای عمان و خلیج فارس راه یابد و سپس از سرزمینهای دور دست اسرار آمیز عربستان جنوبی و یمن و افریقا که آن روزگاران، برای جغرافی دانان و سرداران و بازرگانان ناشناخته بود، دیدن نماید و آنها را جزو قلمرو کشورهای فتح شده ی خود درآورد.