چکیده:
هدف این پژوهش، تحلیل مبانی، اشکال، اهداف و ساختار آزمونهای مختلف در شاهنامه است. این پژوهش به شکل بنیادی، بر پایة مطالعات کتابخانهای و به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شدهاست. آزمون (ور) گذر از آتش برای اثبات بیگناهی در داستان سیاوش، آزمون فرو رفتن در خون برای رهایی از سرنوشت شوم در داستان ضحاک، آزمون انتخاب پادشاهی برای تعیین پادشاه جدید در داستان پادشاهی کیکاووس، آزمون انتخاب همسر برای زال، فرزندان فریدون و گشتاسب توسط موبدان، شاه یمن و قیصر روم، آزمون سنجش قهرمان در داستان هفتخان رستم و اسفندیار، از مهمترین آزمونهای موجود در شاهنامه فردوسی به شمار میروند که قهرمانان برای رسیدن به هدف خود، باید آنها را پشت سر بگذارند. قهرمانانی که از فرّ ایزدی و حمایت خداوند برخوردارند و در پی گسترش پاکی و خوبی هستند، بهآسانی از این آزمونها میگذرند و پیروز میشوند؛ اما ضحاک که نمودار بدی است، در آزمون خود شکست میخورد. تمامی آزمونها ساختاری مشابه دارند؛ بهگونهای که در ابتدا وضعیت متعادل برقرار است، سپس با بروز حادثهای دچار تغییر میشود و درنهایت، با اقدام قهرمان و انجام آزمون، تعادل دوباره برقرار میشود.
خلاصه ماشینی:
آزمون (ور) گذر از آتش برای اثبات بـیگنـاهی در داستان سیاوش ، آزمون فرو رفتن در خون برای رهایی از سرنوشت شوم در داستان ضحاک، آزمـون انتخـاب پادشـاهی بـرای تعیین پادشاه جدید در داستان پادشاهی کیکاووس ، آزمون انتخـاب همسـر بـرای زال ، فرزنـدان فریـدون و گشتاسـب توسـط موبدان ، شاه یمن و قیصر روم ، آزمون سنجش قهرمان در داستان هفت خان رستم و اسفندیار، از مهم ترین آزمون هـای موجـود در شاهنامه فردوسی به شمار میروند که قهرمانان برای رسیدن به هدف خود، باید آنها را پشت سر بگذارند.
پیشینه پژوهش تا کنون دربارة عنصر آتش و برخی آیین های فرهنگیـاسطوره ای در شاهنامه فردوسـی، مطالعـات و پـژوهش هـایی انجـام گرفته است که به برخی از آنها اشاره میشود: «نمادینگی آتش و بازتـاب آن در متـون اسـاطیری و حماسـی ایـران » از مهـوش واحددوست (١٣٨٤)، که نویسنده در این پژوهش اهمیت و کـارکرد آتـش و بازتـاب آن در متـون ادبـی را نشـان داده اسـت ؛ «خویشکاری آتش در اساطیر ایرانی» از محسن قائم مقامی و سیداصغر محمـودآبـادی (١٣٨٨)، کـه در آن خویشـکاری عنصـر طبیعی آتش در اساطیر بررسی شده است .
٢. تحلیل انواع آزمون ها در شاهنامه در این پژوهش ، انواع آزمون بررسی میشود؛ ازجمله آزمون (یا ور) گذر از آتش برای اثبات بـیگنـاهی در داسـتان سـیاوش ، آزمون فرورفتن در خون برای رهایی از سرنوشت شوم در داستان ضحاک، آزمون انتخاب پادشاهی برای تعیین پادشـاه جدیـد در داستان پادشاهی کیکاووس ، آزمون انتخاب همسر برای زال ، فرزندان فریدون و گشتاسـب بـه داوری موبـدان ، شـاه یمـن و قیصر روم و آزمون سنجش قهرمان در داستان هفت خان رستم و اسفندیار.