چکیده:
برده داری در آسیای میانه ریشه در تاریخ این منطقه داشته و دارد که طی ادوار تاریخی شکل و
شیوه آن به تبع تحولات و شرایط موجود تغیر یافته است، اما از منظر کلی برده داری و
برده گیری در این منطقه ریشه های اجتماعی، سیاسی، مذهبی و اقتصادی داشت. در این مقاله
علاوه بر ریشه های تاریخی، از منظر مذهبی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و برهمکنش عوامل
مذکور در این منطقه پرداخته شده که تحت حاکمیت امیرنشین بخارا بوده است . در این دوره
در پرتو روابط این منطقه با دنیای جدید شاهد حضور پژوهشگران و سفرنامه نویسان غربی در
منطقه هستیم. آنان در نوشته های خود به این موضوع از دید انسانی پرداخته اند و پرده از
شرایط هولناک و سخت این تجارت غیرانسانی برداشته اند. بنابراین، در این نوشتار سعی شده
است، ضمن ارائه مقدمه ای کوتاه، به بررسی اهمیت موضوع، پیشینه، سازمان اداری- اجتماعی،
نقش مذهب در گسترش این پدیده و تداوم آن در امیرنشین بخارا، نقش قبایل ترکمن در روند
برده داری، مراحل مختلف این پدیده و نقش اقتصادی آن پرداخته شود.
خلاصه ماشینی:
با توجه به اینکه برده داری و به بردگی کشاندن برادران دینی مسـلمان ممنـوع بـود، ایـن موضوع راه را برای برده گیری در میان مناطق شیعه نشین و دیگر مناطق باز کرد و سـبب تـداوم ١- محمد بن جریر طبری ، تاریخ طبری (تاریخ الرسل و الملوک )، ترجمه ابوالقاسم پاینده ، تهـران ، اسـاطیر، ١٣٨٣، صـص ٣٨٥٢،٣٨٢٥؛ احمد بلاذری ، فتوح البلدان ، ترجمه محمد توکل ، تهران ، نشرنقره ، ١٣٦٧، صص ٥٦٨، ٥٦٧- ٥٧١؛ آرمینیوس وامبری ، تاریخ بخارا از کهن ترین روزگاران تاکنون ، ترجمه سیدمحمد روحانی ، تهـران ، سـروش ، ١٣٨٠، ص٥٣؛ ابـوبکر محمدبن جعفر النرشخی ، تاریخ بخارا، ترجمه ابونصر احمدبن محمدبن نصر آلقب اوی ، تلخیص محمدب ن ـ زفر بن ـ عمر، تصحیح مدرس رضوی ، تهران ، کتابخانه سعادت ، ١٣٥١، ص ٥٣؛ ابـوعلی محمـد بـن بلعمـی ، تاریخنامـه طبـری (تـاریخ بلعمی )، ج ٤، به کوشش محمد روشن ، انتشارات سروش ، تهران ، ١٣٨٩، صص ٨١٤، ٨٣٦، ٨٤١.
این منطقه نیز از این امر مستثنی نبوده و عمده اطلاعات ما از دوره بعد از ورود اعراب است و در مورد بردگان در پیش از این دوره یعنی در دورانـی کـه ایـن قبایـل تحت نفوذ یا زیر سلطه سلسله های ایرانی (هخامنشی ، اشـکانی و ساسـانی ) بودنـد، اطلاعـات ١- آرمینیوس وامبری ، سیاحت درویشی دروغین در خانات آسیای میانه ، ترجمه فتحعلی خواجه نوری ، تهران ، علمـی و فرهنگی ، ١٣٦٥.