چکیده:
ﺗﺤﻘﻖ و ﺗﺤﮑﯿﻢ اﺗﺤﺎد و ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ، ﻣﺴﺄﻟﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﻔﺎرش ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ، ﺻـﺎﺣﺒﺎن ﻋﻘـﻞ ﻧﯿـﺰ ﺑﺪان اذﻋﺎن دارﻧﺪ. اﯾﺠﺎد اﯾﻦ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ، ﻣﺴﺘﻠﺰم وﺟﻮد ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺗﺤﻘـﻖ آن را ﻣﯿﺴـﺮ میﺳـﺎزد. ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳـﯽ راﺑﻄﻪ وﺣﺪت ﺑﺎ دﯾﮕﺮ آﻣﻮزهﻫﺎی دﯾﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ «ﺗﺒﺮی» ، از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎت اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﻋﻤـﺪهای در زﻣﯿﻨـﻪﺳـﺎزی ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ وﺣﺪت اﺳﻼﻣﯽ دارد؛ ﻓﺮﯾﻀﻪ ﺗﺒ ّﺮی ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺑﺮاﺋﺖ از دﺷﻤﻨﺎن اﺳـﻼم، ﮐـﻪ در آﯾـﺎت و رواﯾـﺎت ﻣـﻮرد ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻣﻮرد اﺗﻔﺎق ﻫﻤﻪ ﻣﺬاﻫﺐ اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ، اﻣﺮوزه در ﻣﺼﺪاق دروندﯾﻨﯽ ﺧﻮد، ﺑـﺎ ﭼـﺎﻟﺶﻫـﺎﯾﯽ ﻣﻮاﺟـﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؛ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﯽﭘﻨﺪارﻧﺪ، ﻓﺮﯾﻀﻪ ﺗﺒ ّﺮی ﺑﺎ اﻣﺮ »وﺣﺪت اﺳﻼﻣﯽ« در ﺗﻌﺎرض اﺳﺖ و ﺷﯿﻌﻪای ﮐﻪ ﭘﺎﯾﺒﻨـﺪ ﺑـﻪ اﻧﺠﺎم ﻓﺮﯾﻀﻪ ﺗﺒ ّﺮی اﺳﺖ، ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﯿﺮوان دﯾﮕﺮ ﻣﺬاﻫﺐ اﺳﻼﻣﯽ اﺧﻮّ ت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. از اﯾﻦرو ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ در ﺻـﺪد اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ روش ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ - ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و در ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻘﻖ و ﺗﺤﮑﯿﻢ وﺣﺪت اﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ، ﺑﻪ ﺗﺒﯿـﯿﻦ ﺣﮑﻤـﺖﻫـﺎی ﺗﺒـ ّﺮی در آﯾﺎت و رواﯾﺎت و ﻧﯿﺰ ﺑﺮرﺳﯽ راﺑﻄﻪ آن ﺑﺎ ﺗﺤﮑﯿﻢ وﺣﺪت اﺳﻼﻣﯽ ﺑﭙﺮدازد. ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ آﻣﻮزهﻫﺎی ﻗﺮآﻧﯽ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾـﺪ ﮐـﻪ ﺑﯿﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻓﺮﯾﻀﻪ ﺗﺒ ّﺮی و ﺗﺤﻘﻖ وﺣﺪت اﻣﺖﻫﺎی اﺳﻼﻣﯽ، ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺎرﺿﯽ وﺟﻮد ﻧـﺪارد، ﺑﻠﮑـﻪ ﻣﺒﺘﻨـﯽ ﺑـﺮ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﺣﮑﻤﺖﻫﺎی ﻓﺮﯾﻀﻪ ﺗﺒ ّﺮی، ﺳﺎزﮔﺎریاش ﺑﺎ وﺣﺪت اﺳﻼﻣﯽ و ﻫﻤﺴﻮﺑﻮدن اﯾﻦ دو ﻓﺮﯾﻀـﻪ ﻣﺸـﺨﺺ ﻣـﯽﮔـﺮدد. از ﺟﻤﻠـﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪﻫﺎی ﺗﺒ ّﺮی در اﺑﻌﺎد ﻓﺮدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﻣﻮاردی ﭼـﻮن ﺗﺤﮑـﯿﻢ اﯾﻤـﺎن، ﺗﺤﮑـﯿﻢ روﺣﯿـﻪ ﺗـﻮﻟﯽ، ﭘﺮﻫﯿـﺰ از اﻧﻔﻌﺎل روﺣﯽ و ﻓﮑﺮی ـ ﻋﻘﯿﺪﺗﯽ، ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ اﺳﻼﻣﯽ، ﺿﺮورت ﻋﺰتﻣﻨﺪی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن، ﺣﻔﻆ ﻫﻮﯾـﺖ اﺳـﻼﻣﯽ و ﺑﺎﻃﻞﺳﺘﯿﺰی ﻗﺎﺑﻞ اﺷﺎره اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
از اینرو میتوان گفت اگر فلسفه تبری تبیین شود، بسیاری از چالشهای موجود که به دلیل افراطیگری و یا در مواردی ناآگاهی برخی شیعیان تندور نسبت به مسأله تبری و رابطه آن با وحدت اسلامی به وقوع میپیوندد، از میان برداشته خواهد شد؛ بنابراین پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که بر اساس آموزههای قرآن و حدیث «حکمت تبری چیست و چه رابطهای با وحدت اسلامی دارد؟».
تحکیم همبستگی اسلامی تبری، در جهت اعتلای امت اسلامی و حفظ اقتدار و هویت آن است و با تحقق یکپارچگی مسلمانان همپوشانی دارد؛ چنانچه خداوند از یکسو مسلمین را به حفظ انسجام در میان خود دعوت نموده و از سوی دیگر ایشان را به حفظ فاصله از کسانی فراخوانده است که در خارج از دایره ایمان قرار گرفتهاند، در حقیقت انگیزه اسلام از این دو فریضه، در حقیقت نیل به یک آرمان واحد بوده است.
از اینرو مسلمان معتقد به تبری، از سویی با انسانهایی که دارای این عقیده هستند، متحد شده است و در پرتو اتحاد، انسجام اجتماعی ایجاد میکند که نتیجهاش، پیروزی مسلمین است؛ از سوی دیگر چنین فردی با تبری از دشمنان حق، به ایشان نزدیک نشده و اسرار خود را از آنها پنهان نگاه میدارد، در حقیقت، نتیجه بیگانگی با دشمنان، این است که مسلمانان از آسیبهای دشمنان مصون میمانند؛ از اینرو خداوند در قرآن کریم تأکید دارد که اولا، کفار را دوست نگیرید و ثانیا، آنها را آگاه به اسرار خود قرار ندهید و ثالثا، بدانید کسی که با آنها دوستی کند، از آنها خواهد بود؛ لذا برائت از آنها ضروری است: (یا أیها ٱلذین ءامنوا لا تتخذوا ٱلیهود وٱلنصـٰریٰ أولیاء بعضهم أولیاء بعض ومن یتولهم منکم فإنه منهم إن ٱلله لا یهدی ٱلقوم ٱلظالمین).