فلسفه دین ویتگنشتاین مقاله

"به حق می‌توان گفت که ایمان به وجود خدا کاملا مغایر با فرضیه تاریخی یا فرضیه علمی است؛ اما از این برنمی‌آید که آن هیچ است، بلکه «تعهد شورمندانه به نظام رجاع» است ـ یعنی تعهد به پیش بردن زندگی‌ای که در آن سؤالات طرح خواهد شد، وظایف شناسایی خواهد شد، تصمیمات اتخاذ گشته و اعمال انجام خواهد گرفت؛ زندگی‌ای که تنها با به کار گیری مفاهیم دینی قابل تبیین یا فهم خواهد بود و یقینا اگر من آن تعهد را می‌داشتم و حافظ آن بودم، باورم به اینکه خدا هست، نوعا بخشی از استدلالم برای چنین کاری می‌بود. دقیقا به همین دلیل قضیه «اگر هوا خوب نباشد، پیک نیک ما از بین می‌رود» مستلزم آن است که «یا وضع هوا خوب است یا پیک نیک ما خراب می‌شود»؛ اما اگر باورهای دینی و نظامهای مبتنی بر باور دینی در برابر منطق خدشه ناپذیر نیست، چرا باید از انواع دیگر موشکافی عقلانی مصون باشد؟ سر انجام، ویتگنشتاین می‌تواند در تأکید این امر بر حق باشد که ایمان دینی به عنوان دلدادگی به نحوه‌ای از زندگی، ابتنای چندانی بر قبول مجموعه‌ای از نظریه‌ها ندارد؛ اما هیچ چیز در فلسفه زبان متأخر وی، و علی الخصوص هیچ بخشی از نظریه‌اش درباره ارتباط بین زبان و نحوه‌های زندگی، اشاره ندارد که نحوه زندگی نمی‌تواند علاوه بر مفاهیم و طرز تلقی‌ها، متضمن باورهای تاریخی مابعدالطبیعی باشد (مانند عیسی از میان مردگان بر خواهد خاست، یا روح نامیراست): همه آنها (باورها، مفاهیم، و طرز تلقی‌ها) به طور دوسویه مؤید باهم در ارتباط‌اند، و بر این هم اشاره ندارد که باورهایی که قسمت اصلی نحوه زندگی را می‌سازد، نمی‌تواند شامل باورهای کاذب یا غیرمنسجم باشد."