نوروز در تاریخ و تقویم ایران مقاله

"دستۀ دیگر از منجمان عصر ملک شاه که در اصفهان بهسر می‌بردند حساب را ساده‌تر و بر همان منوال مسبوق بهسابقۀ تاریخ یزدگردی ترتیب دادند و دوازده ماه را،هر کدام سی روزه و پنجۀ دزدیده را بعد از اسفند وساعتهای اضافی را هم به روز ششم پنجه افزودند و تنهادر آغاز سال نو از عمل نجومی خازنی پیروی نمودند. عجب است تاریخ یزدگردی و جلالی و قمری و خازنیبدون اسم در تقویمهای پارسی و عربی سالهای بعد تاهفتاد سال قبل همواره متداول بود و تنها در اثر تصرفخواجه نصیر در زیج مراغه نام خازنی از میان برداشتهشده بود و حتی در کتابهای نجومی معروف روزگار بعدهم چنان که سزد از کار علمی او نامی برده نمی‌شد تا آنکه بعد از سال 1304 شمسی بود که سال شماری کشوربر مبنای کار خازنی ولی بدون اشاره بدان وضع کنونیخود را پیدا کرد و تنها در مقاله‌ای بدین امر که درحقیقت تجدید عمل اصلاحی خازنی محسوب می‌شد،اشاره رفت. در آثار بازمانده از دورۀ هخامنشی،نام چند ماه ازنامهای متداول زمان ایشان در ضمن بیان حوادث مختلفثبت و ضبط شده است ولی چندان شباهت و قرابت با نامماههای تاریخ منسوب به یزدگردی ندارد-که مربوط بهدورۀ ساسانی می‌باشد-اما تاریخ یزدگردی از روی حسابتاخیر کبیسه سال و تغییر محل پنجه از آخر فروردین تاآبان در هشت نوبت صد و بیست ساله یا نهصد و شصتسال به تقریب صورت پذیرفته است و جمعا از نهصد وشصت سال نمی‌گذرد،می‌تواند حساب دقیق مربوط بهآغاز برقراری این تاریخ و مدت تقریبی تأخیر را نشانبدهد."