چکیده:
محمد عابد الجابری، متفکر نوپرداز مراکشی در حوزه مطالعات اسلامی، با گرایشی خاص به تفسیر قرآن کریم پرداخته است. از آراء و نظریات او می توان احیای تفکر اعتزالی را برداشت کرد. در مقدمه تفسیر خود با نام مدخل الی القرآن الکریم فی التعریف بالقرآن و تفسیر خود با نام فهم القرآن الحکیم به طرح مبانی و روش تفسیری خود مبادرت ورزیده است. از مبانی تفسیری جابری میتوان به رعایت ترتیب نزول سورهها همگام با فرودآمدن آنها بر پیامبر اکرم(ص) اشاره داشت. با امعان نظر به این مبنا، روش تفسیری جابری را میتوان در زمره روش تفسیری اجتهادی در نظر گرفت. جابری در این مسیر از روشهایی در تفسیر قرآن استفاده کرده است که عبارتند از: جداسازی متن از حاشیه، توجه به سیاق، ضرورت مرحلهبندی آیات در فهم صحیح آنها، بهرهگیری از قصص در چارچوب سیاق، تعیین جایگاه سوره در ترتیب نزول، توجه به سیر دعوت محمدی در تفسیر آیات، تعبیر آیات قصص و امثال با هدف حجت و بیان و خدمت به اهداف دعوت، استفاده مشروط از روایات شان نزول.
خلاصه ماشینی:
جابري در اين مسير از روشهايي در تفسير قرآن استفاده کرده است که عبارتند از: جداسازي متن از حاشيه ، توجه به سياق، ضرورت مرحله بندي آيات در فهم صحيح آنها، بهـرهگيـري از قـصص در چـارچوب سياق، تعيين جايگاه سوره در ترتيب نزول، توجه به سير دعوت محمدي در تفسير آيات، تعبير آيات قصص و امثال با هدف حجت و بيان و خدمت به اهداف دعوت، استفاده مشروط از روايات شأن نزول.
جـابري بـا استناد به فضاي اجتماعي و سير تطوّر ارتقاي جايگاه دعـوت پيـامبر اکـرم (ص )، پـس از تشريح نام هايي که به ترتيب نزول براي آيات منزَل از جمله قرآن ١به معناي خواندني ، ذکر و حديث آمده است ، چنين مي گويد: سوره اعراف از جمله سوره هاي بلند قرآن ـ بلکه طولاني ترين سوره نازل شده در مکـه ـاست که به تنهايي معادل دو برابر تمام وحي از آغـاز تـا پـيش از نـزول ايـن سـوره و همچنين معادل يکي از کتاب هاي اهل کتاب يا بيش از آن است .
(جابري ، مدخل الي القرآن الکريم ، ٢٤٢ـ٢٤٣) جابري ، براساس معيارهايي که در تعيين ترتيب نزول هماهنگ با سيره نبوي ١، مراحـل زير را در خط سيري سازگار با خط سير سيره نبوي ارائه مي کند: ـمرحله دعوت مخفيانه ـآغاز تعرض به بت ها و آغار درگيري با قريش ـمرحله تعرض به بت ها و ستمگري قريش عليه مسلمانان ـمرحله محاصره پيامبر اکرم (ص ) و طايفه اش در شعب ابوطالب ـمرحله رفع محاصره و آغاز دعوت قبايل جابري معتقد است ، براي فهم مناسب از قرآن ، لازم است بـه ارتبـاط فهـم از قـرآن و وقايع سيره نبوي ، توجه ويژه داشته باشيم .