چکیده:
طنز، یکی از مهمترین انواع ادبی است و از راههای متنوّعی حاصل میشود. یکی از نظریهپردازان مشهور طنز، ایوان فوناژی، زبانشناس و روانشناس برجستة مجارستانی است که مفاهیم مختلف طنز و کارکردهای آن را تبیین و بررسی کرده است. ازآنجاکه نظریة فوناژی در مورد طنز، دارای مصادیق متنوّع و جامع است و نگاهی هم به بررسی طنز بر مبنای آرای روانشناسی و زبانشناسی دارد، معیاری مناسب برای بررسی طنز در آثار مختلف ادبی است. فوناژی در نگاهی جزئیتر و دقیقتر، میان طنزپردازی در ژانرهای مختلف ادبی و حتّی حوزههای متفاوت ادبیات مانند ادبیات غنایی یا ادبیات کودک، تمایزاتی قائل است. فوناژی در یک تقسیمبندی کلّی، طنزپردازی در ادبیات داستانی کودکان را به دو نوع اصلی «انحراف از معیار» و «بازیهای زبانی» تقسیم میکند و برای هریک از آنها، مولّفهها و مصادیقی قائل است. در این جستار، داستانهای فرهاد حسنزاده در حوزة ادبیات کودک و نوجوان با توجّه به آراء فوناژی و تقسیمبندی او در باب روشهای طنزپردازی در ادبیات داستانی کودک نقد و بررسی شده است. در این بررسی به این نتیجه رسیدهایم که حسنزاده، از مصادیق مختلف انحراف از معیار بهویژه اتّصال کوتاه و تخریب حدس بهعنوان وجه غالب طنزپردازی استفاده کرده است.
خلاصه ماشینی:
در این جستار، داستان های فرهاد حسن زاده در حوزة ادبیات کودک و نوجوان با توجه به آراء فوناژی و تقسیم بندی او در باب روش های طنزپـردازی در ادبیـات داستانی کودک نقد و بررسی شـده اسـت .
٢. نقد و بررسی داستان های فرهاد حسن زاده بر مبنای آراء فوناژی فوناژی طنز را در ادبیات داستانی کودک، در یک نگاه کلی به دو نوع تقسیم کرده اسـت کـه عبارت انـد از «انحراف از معیار» و «بازی های زبانی » و هریک از این دو حوزه ، دارای مصادیقی هستند.
حسـن زاده در ایـن زمینه هم از تبحر بالایی برخوردار است و صحنه هـایی را برمـی گزینـد کـه اگرچـه مشـابه آن هـا را در برخی فیلم های طنز دنیا دیده ایم ، اما به جهت اینکه در تناسـب بـا فضـای داسـتان و اتفاقـات آن قـرار دارند، دارای تأثیر مناسبی بر مخاطب هستند: «کتلت های مامان هم از توی ماهیتابه می پریدند بالا اما مامان آن قـدر کـار داشـت و سـرش آن قـدر شلوغ بود که اصلا حواسش نبود بنابراین ردیف کتلت ها همان جور روی هوا پشـت و رو مـی کـرد تـا آن طرفشان هم سرخ شود» (حسن زاده ، ١٣٧٨: ٩).
بسامد دو نوع روش کلی طنزپردازی در داستان های حسن زاده (رجوع شود به تصویر صفحه) از مشاهدة جدول ١، میتوان دریافت که حسن زاده ، در پنج داسـتان مـوردنظر، بـیش از آن کـه ، بـه «بازیهای زبانی» برای ایجاد طنز، بپردازد، از روش «انحراف از معیار» استفاده کرده است و همـین امـر، باعث شده تا بتوان سبک شخصی او را در ایجاد طنز، روش «انحـراف از معیـار» دانسـت .