چکیده:
قرآن کریم؛کتاب آسمانی مسلمانان نیاز به تدبر دارد و مسلما صاحبان خرد، بیشترین سهم را در این بهره گیری دارند. لغت یونانی فیلوزوفیا در متون منطقی قدیمی که از یونانی به عربی ترجمه شده، به لفظ حکمت برگردانیده شده و عرب زبانان، لغت فلسفه را نیز مرادف حکمت به کار برده اند. شناخت اشیاء را به بهترین نحو، حکمت می نامند. رویکرد اصلی بحث معناشناسی واژه حکمت، پی بردن به ابعاد گوناگون کلمات همنشین، جانشین و... است تا از این طریق درک بهتری از واژه حکمت درآیات قرآنی حاصل آید و بلاغت مفهوم حکمت را به خوبی دریابند. برآیند مهم در این رهاورد، تحلیل واژگانی است که در تلاقی با کلمه حکمت بکار رفته اند. چنانچه معناشناسی واژه حکمت شامل سه بعد کلمات هم نشین، کلمات جانشین، و کلمات متضاد است. مفاهیمی وجود دارد که در آیات به همراه این کلمه ذکر شده اند، می توان از این راه شناخت جامع تری از واژة حکمت به دست آورد. کلماتی مانند خیر کثیر، شکر و افعالی مانند ایتاء، تعلیم و ... . کلمات جانشین به واژگانی اطلاق می شود که سبکی مشابه حکمت را داشته باشند، مانند عقل، ذی حجر، لبّ و فکر. واژه ای که دقیقا متضاد حکمت می باشد، جهل است که شناخت جهالت، تاثیری شگرف در دستیابی به مقدمات حکمت دارد. روش اساسی دراین جستار بر مبنای توصیفی و تحلیلی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
(قرشی، 1352: 1/243) نکته ای نیز در اینجا حایز اهمیت و قابل ذکر است و آن، این که کتاب با حکمت بسیار متفاوت میباشد و این تفاوت، ممکن است از این جهت باشد که کتاب، اشاره به کتب آسمانی است و اما حکمت، علوم، دانش ها، اسرار، علل، نتایج و احکام است که از طرف پیامبر تعلیم می شود (مکارم شیرازی، 1375: 1/457) در آیۀ 113 سورۀ نساء این دو کلمه در کنار هم مشاهده می شود، درباره کسانی از منافقین و خائنان است که قصد گمراه کردن و فریب دادن پیامبر را داشتند که در سایۀ انزال کتاب و حکمت از خداوند به ایشان و هوشیاری شخص پیامبر، در این امر موفق نشدند و تلاش آن ها بی نتیجه ماند.
یا چه کسی است که وکیل و حامی آنها باشد؟!» از ظاهر کلام، انزال کتاب و حکمت بر پیامبر و تعلیم آن، بر می آید که علت این که مردم نمی توانند رسول خدا را گمراه کنند و یا ضرری به آن جناب برسانند، همین انزال کتاب و تعلیم حکمت است که ملاک در عصمت آن حضرت دارد (طباطبایی، 1376: 5/125) 4-1-2: ارتباط بین کتاب و حکمت با توجه به آیاتی که در آنها، این دو واژه در کنار هم ذکر شده اند، می توان دریافت که رابطۀ کتاب و حکمت رابطه ای مستقیم است، یعنی کتاب می تواند به گونه ای متضمن حکمت باشد و متقابلا حکمت نیز به عنوان کتابی عبرت آموز به مردم ارایه می شود.