چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر متغیرهای جمعیتشناختی بر سطوح چهارگانه شکاف دیجیتالی مدل ون دایک شامل دسترسی مادی و فیزیکی، دسترسی انگیزشی، سواد و مهارت دیجیتالی و استفاده متداول است. حجم نمونه شامل 600 نفر از شهروندان شهر رفسنجان بود و دادهها به وسیله پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شده و با نرمافزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که متغیرهای جنسیت و وضعیت تاهل بر دو سطح شکاف دیجیتالی تاثیرگذارند. متغیر جنسیت بر دسترسی مادی و فیزیکی و سواد و مهارت دیجیتالی تاثیرگذار است؛ بهطوریکه دسترسی مادی و فیزیکی و سواد و مهارت دیجیتالی در مردان بیش از زنان است. وضعیت تاهل نیز بر دسترسی انگیزشی و سواد و مهارت دیجیتالی تاثیرگذار است که طبق آن، دسترسی انگیزشی و سواد و مهارت دیجیتالی در افراد مجرد بیش از افراد متاهل است. سایر متغیرهای جمعیتشناختی شامل سن، میزان تحصیلات، وضعیت شغلی و میزان درآمد بر سطوح چهارگانه شکاف دیجیتالی است. افرادی که در محدوده سنی 20 تا 40 سال قرار دارند دارای دسترسی مادی و انگیزشی، سواد و مهارت دیجیتالی و استفاده متداول بیشتری هستند و با افزایش سن دسترسیها کاهش و شکاف دیجیتالی افزایش مییابد.
درخصوص متغیرهای جمعیتشناختی شغل، تحصیلات و درآمد افرادی که پایگاه اقتصادی و اجتماعی بهتری دارند یعنی تحصیلات بیشتر، درآمد بیشتر و شغل بهتری دارند دارای دسترسیهای بیشتری هستند و در واقع شکاف دیجیتالی با افزایش تحصیلات و درآمد افراد کاهش مییابد.
یافتهها دلالت بر آن دارند که شهروندانی که به لحاظ سنی جوانتر هستند، دارای شغل بهتر با درآمد بیشتر و سطح تحصیلات بالاتری نسبت به سایر شهروندان به فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی مانند رایانه و اینترنت دسترسی بیشتری دارند و بهطور روزمره از این فناوریها استفاده بیشتری میکنند و در مقابل افراد مسنتر دارای تحصیلات کمتر و درآمد پایینتر دسترسی و استفاده کمتری از فناوریهای دارند. در نهایت اینگونه میتوان نتیجه گرفت که متغیرهای جمعیتشناختی در ایجاد و گسترش شکاف دیجیتالی نقش تعیینکنندهای را ایفا میکنند.