چکیده:
قندیل یـکی از انـواع وسایل روشنایی است که به صورت آویخته از سقف مورد استفاده قرار میگیرد. این شئ برخلاف دیگر وسایل روشنایی که صرفا جنبه روشنایی به محیط را دارند، دارای ریشه و پیشینه دینی است و معمولا در اماکن مذهبی از آن استفاده می شود. مقاله حاضر با رویکرد زیباشناختی به بررسی ساختار، رنگ، نقوش و تزئینات، قندیلهای ساخته شده از جنس طلا دوره قاجار که در موزه آستانه مقدسه حضرت معصومه (س) موجود است می پردازد. مسئله این مقاله تحقیق، چرایی وجود قندیل های متعدد و متنوع در حرم حضرت معصومه(س) و بررسی انواع تزئینات به کار رفته در آن ها است. سوال اصلی پژوهش حاضر بدین شرح است: قندیل هایی اهدائی حرم حضرت معصومه (س) در قم، چه ویژگی هایی دارند و تزئینات اصلی آن ها چیست و سازندگان آن چرا و چگونه آن ها را به کار برده اند. این مقاله، با بررسی سه نمونه از قندیل های حرم حضرت معصومه (س) و مقایسه آن ها با یکدیگر، نتایج خود را با ترکیبی از روشهای توصیفی، تحلیلی وتطبیقی و استفاده از تصاویر قندیلهای موزه حضرت معصومه و منابع کتابخانهای ارائه می کند. نتایج سه قندیل طلایی موجود موزه آستانه حضرت معصومه، از لحاظ زیبایی شناسی ظاهری و ساختار، با توجه به رنگ و استفاده از سنگ های تزیینی پرتلالو که پر تعداد هم هستند و با تناسب خاصی به کار رفته اند، و نیز با توجه به هنر مرصع کاری و مینا کاری استفاده شده بر روی قندیل، به نظر می رسد که به تنهایی اثر هنری کاملی خلق شده است، اما وقتی که این قندیل ها در جایگاه واقعی خود قرار می گیرند و با نور تلفیق می شوند در می یابیم که بازی نور و رنگ عجیبی به راه می افتد که جلوه معنوی فضا را دوچندان می کند.
خلاصه ماشینی:
نتایج سه قندیل طلایی موجود موزه آستانه حضرت معصومه، از لحاظ زیباییشناسی ظاهری و ساختار، با توجه به رنگ و استفاده از سنگهای تزیینی پرتلالو که پر تعداد هم هستند و با تناسب خاصی بهکار رفتهاند، و نیز با توجه به هنر مرصعکاری و میناکاری استفاده شده بر روی قندیل، به نظر میرسد که به تنهایی اثر هنری کاملی خلق شده است، اما وقتی که این قندیلها در جایگاه واقعی خود قرار میگیرند و با نور تلفیق میشوند در مییابیم که بازی نور و رنگ عجیبی به راه میافتد که جلوه معنوی فضا را دوچندان میکند.
در صفحه چهارم وقف نامه قرآنی که در موزه آستانه مقدسه وجود دارد به شماره ١٢٥٥به وقف این قندیل و هزینه ساخت آن به مبلغ چهارهزارتومان اشاره شده است : » در اينوقت نيز وقف صحيح شرعی و حبس مخلد ملی فرمودند اين كلام اﷲ مجيد را با يک عدد قنديل طلاي ميناي مرصع بهجواهر كه مبلغ چهارهزارتومان صرف اتمام آن گرديده و جواهرات ثمين و ترصيعات تزئين آن كه بدين موجب تشخيص يافته بروضه مطهره و بقعه منوره بضعه طاهره رسالت و زهراي سرادق عصمتو طهارت/ معصومه مكرمه التی تشرفت بمدفنها ارض قم ، صلوات اﷲ عليها و علی آبائها ، كه قنديل مهربها را / در اصل بقعه عرش مساق رشک قنديل آفتاب در سقف فيروزهگون رواق / سازند و قرآن مجيد را كافه ساكنين و متوطنين و عامه مترددين و زايرين از زمره ناحيه / شيعه اماميه تلاوت نموده ثواب آن عايد روزگار سعادت نمون و ذات مرحمت / مقرون اقدس همايون گردد« وزن آن ٣٦٨٧ گرم و تعداد سنگهاي قیمتی بهکار رفته در آن اعم از ریز و درشت دوهزار پنجاه دو عدد می باشد(٢٠٥٢عدد) ارتفاع قندیل حدود ٥/٣٨ سانتیمتر و قطر دهانه و پایه آن ١٢ سانتیمتر است .