چکیده:
هدف این پژوهش بررسی و تحلیل روند تحّولات شهر نشینی در استانهای ایران در بازهی زمانی پنجاه سالهی (85-1335) بود. جامعهی آماری کلیهی استانهای کشور در تقسیمات کشوری در سرشماریهای ( 85- 1335) در نظر گرفته شد. دادههای پژوهش از سر شماریهای عمومی نفوس ومسکن مرکز آمار ایران در سالهای 85- 1335 استخراج گردید.
نوع مطالعه تحلیلی است و از روشهای تحلیل جمعّیت استفاده شده است. روش پژوهش بررسی اسناد ومدارک وروش تحلیل ثانویه و روش تحلیل روند بوده است.
مهمّترین یافتهها چنین اند : تعداد شهرهای کشور از 200 نقطه در سال 1335 به 1012 شهر در سال 1385 رسیده است. جمعّیت شهرنشین کشور از 6میلیون نفر در سال 1335 به بیش از 48 میلیون نفر در سال 1385 بالغ گردیده است.
متوسط میزان رشد سالانهی جمعّیت شهری ایران پس از یک کاهش مختصر در دورهی 55- 1345 مجددا افزایش یافته وسپس از دورهی 70- 1365 با توجّه به کاهش میزان رشد سالانهی کل جمعّیت کشور رو به کاهش نهاده است. به میزان شهرنشینی کشور در طی 50 سال (85- 1335) 76/ 36 درصد اضافه شده است.
در سال 1385 استان قم رتبه اول واستان تهران رتبه دوم جمعّیت شهرنشینی را به خود اختصاص داده است. کمترین جمعّیت شهرنشینی در این سال به استان هرمزگان تعلّق داشته است.
مهمّترین نتایج عبارتند از : افزایش جمعّیت استانها در ایران بیشتر در دهههای 1357 بوده است. افزایش جمعّیت شهرنشینی در ایران درسه شیوهی ممکن یعنی رشد طبیعی، مهاجرت روستا –شهری وتبدیل مناطق روستایی به شهریا الحاق مناطق حاشیهی شهرها به شهر قابل توجیه است. میزان درصد شهرنشینی در فاصلهی سالهای 85- 1335 در استانهای مختلف یکسان نبوده است. به طوری که در سال 1335 فقط 4 استان ، ولی در سال 1375، 7 استان ودر سال 1385 ،8 استان میزان شهرنشینی بالاتر از میزان شهرنشینی مربوط به کل کشور را داشته اند.
خلاصه ماشینی:
٥- حبیب الله زنجانی و فریدون رحمانی در کتاب خود تحت عنوان "راهنمای جمعیت شهرهای ایران " (١٣٧٠-١٣٣٥) که در سال ١٣٦٨ توسط مرکز مطالعات وتحقیقات شهرسازی و معماری وابسته به وزارت مسکن وشهر سازی به چاپ رسیده است ، به طبقه بندی شهرهای ایران بر اساس میزان های رشد جمعیت شهرها وسایر توزیع ها در مورد شهرهای ایران پرداخته اند.
٤٦ ٩- فرخ حسامیان ، گیتی اعتماد و محمدرضا حائری در اثر خود تحت عنوان "شهر نشینی در ایران " که در سال ١٣٦٣ توسط مؤسسه انتشارات آگاه منتشر شده است به بررسی تحولات وپویش شهرنشینی در ایران پرداخته اند.
یافته ها در این جا یافته های حاصل از پژوهش را در سه قسمت تحت عنوان « بررسی جمعیت شهرها بر پایه شهرنشینی اعلام شده در سرشماریها ( ٨٥ – ١٣٣٥ ) و رشد جمعیت شهری کشور ( ٨٥ – ١٣٣٥ ) » و تحولات میزان های شهرنشینی به تفکیک استان در ایران ( ٨٥ – ١٣٣٥ ) ارائه میدهیم .
قابل ذکر است که طی سال های یاد شده میانگین میزان رشد جمعیت روستائی کشور منفی شده که بخشی از این کاهش مربوط به مهاجرت روستائیان به شهرها و بخشی نیز مربوط به تبدیل نقاط روستائی به شهر و استحاله ی نقاط روستائی در شهرها بوده است .
به طوری که در سـال ١٣٣٥ حدود ٤٦/٩ درصد و در سال ١٣٤٥ معـادل ٤٨/٥ درصـد، در سـال ١٣٥٥ برابـر ٤٨/٩ درصـد و در سال های ١٣٦٥، ١٣٧٠، ١٣٧٥ و ١٣٨٥ به ترتیب ، ٤٤/٧، ٤٢/٢، ٣٩/٢ و ٣٨/٠٤ درصد کل جمعیـت نقاط شهری کشور در این ٨ شهر متمرکز بوده اند.