پیامدهای جامعه شناختی زلزله بم مقاله

ﭘﯽ آﻣﺪ اﺑﺘﺪاﯾﯽ زﻟﺰﻟﻪ ی ﻣﻬﯿﺐ ﭘﻨﺠﻢ دی ﻣﺎه ﯾﮏ ﻫﺰار ﺳﯿﺼﺪ ﻫﺸﺘﺎد دو ﺷﻬﺮ ﺑﻢ، ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﯿﺶ از ﺳﯽ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ و ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺷﺪن ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن اﯾﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﻮد. اﮔﺮ ﭼﻪ زﻟﺰﻟﻪ در ﺣﯿﻄﻪ ی ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻗـﺮار ﻧـﺪارد ؛ وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع، ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آﺛﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن از ﺟﻤﻠﻪ از ﻫﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺳﺎزﻣﺎن و رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﺧـﺘﻼل در ﻧﻈﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺪل ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ وﺟـﻮد آﺳـ ﯿﺐ ﻫـﺎ ی اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ زﻟﺰﻟـﻪ ، ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ ﺧﺴﺎرات ﻣﺎﻟﯽ و ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ آن ﮐﻤﺘﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈـﻮر ﻣﻘﺎﻟـﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮ آن ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ زﻟﺰﻟﻪ در ﺷﻬﺮ ﺑﻢ را در دو ﺑﺨﺶ واﮐﻨﺶ ﻫﺎی ﺟﻤﻌـﯽ و دﮔﺮﮔـﻮﻧﯽ ﻫـﺎ ی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار دﻫﺪ. اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر، ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ واﮐﻨﺶ ﻫﺎی ﺟﻤﻌﯽ را در ﻣﯿﺎن 220 آزﻣﻮدﻧﯽ دﺧﺘـﺮ و ﭘﺴﺮ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﻢ ﺑﺎ روش ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮی ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺳﺎده و اﺑﺰار ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﮏ آزﻣﻮن ﻧﻬﺎده اﺳﺖ. ﺳﻨﺠﺶ ﻣﻌﺮف ﻫﺎی دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﺑﺰار ﻣﺸﺎﻫﺪه و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ. ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ ﺣﮑﺎﯾﺖ از آن دارد ﮐـﻪ ﺑﻌـﺪ از زﻟﺰﻟﻪ روﺣﯿﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﮔﺮاﯾﯽ، ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﺸﺎرﮐﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺑﯿﻦ ﺣﺎدﺛﻪ دﯾﺪﮔﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ . ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ زﻟﺰﻟﻪ، دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻫﺎ و ﺗﻐﯿﺮاﺗﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺗﺨﺮﯾـﺐ ﺷـﺒﮑﻪ ﻫـﺎی ﻣﺮدﻣـﯽ، آﺳـﯿﺐ ﭘـﺬﯾﺮی ﺧﺎﻧﻮاده و ﻋﺪم ﺳﺎزش ﺳﺎﺧﺖ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪ اﺳﺖ.

به طـور کلـی ایـن شاخه از جامعه شناسی، به دنبال مشخص نمودن این مسأله است که در شرایط فاجعه چـه متغیرهـایی بر ساختار یک نظام اجتماعی و روابـط درون آن تـأثیر مـیگـذارد و همچنـین بـا فـرض عـدم امکـان جلوگیری از بروز یک واقعه فیزیکی مانند زلزله ، چه اقداماتی باید انجام داد که از تبدیل شدن حادثه به فاجعه ممانعت شود. بر اساس این گفته ، جهت سنجش میزان تغیرات به وجود آمده بر اثر زلزله می توان تغییرات و دگرگونی های ایجاد شده در خانواده ؛ ازجمله تغیر در ساختار خانواده با مرگ یکی از والدین و تبدیل شدن خانواده گسترده به هسته ای را مورد توجه قرارداد. همچنین در این تحقیق بـرای تعیـین روایی معرف های ، همبستگی اجتماعی، روحیه تقدیر گرایی و مشارکت اجتماعی، پـیش آزمـونی از آن برای ٣٠ نفر از حادثه دیدگان شهر بم که عضو جامعه آمـاری بودنـد بـه طـور تصـادفی اجـرا شـده و پاسخ های پرسشنامه پیش آزمون به وسیله نرم افزار اس پی اس اس پـردازش گردیـد کـه نتیجـه ایـن پردازش و رواییهای به دست آمده در جدول زیر باز گو شده است . بـه منظـور سـنجش تغییرات و دگرگونی های اجتماعی بعد از زلزله از معرف هایی از جمله فروپاشی تقسیم کـار اجتمـاعی، تغییر در هنجارهای حاکم ، تخریب شبکه های مردمی و خانوادگی و تضعیف موقعیت زنان در مقایسـه با مردان استفاده شده است . همچنین با توجه به آزمون فوق و سطح معنا داری ٠/٠٠٠ چون این مقدار از ٠/٥ کمتر است ؛ می توان بیان کرد بعد از زلزله ، همبستگی اجتماعی در بین افراد فاجعه دیده افزایش یافته است .