چکیده:
در فرضی که بیش از یک عامل در تحقق زیان به دیگری دخیل باشد، پس از احراز سببیت دو یا چند عامل، هر یک از آنها مسئول جبران خسارت در حق زیاندیده خواهد بود. اما چگونه سهم مسئولیت هر یک از عوامل مسئول تعیین میشود و بر چه مبنا و معیاری میتوان سهم هر یک از آنان را مشخص و میزان خسارت را توزیع کرد؟ در این مورد سه معیار توزیع مسئولیت به تساوی، توزیع مسئولیت به میزان تاثیر و توزیع مسئولیت به درجه تقصیر عوامل مطرح شده است. در این مقاله، ضمن توصیف فروض مختلف عوامل متعدد، هر یک از این معیارها با توجه به ادله و اصول حقوقی و اهداف مسئولیت مدنی بررسی و اثبات شد که اصل اولیه، توزیع مسئولیت به میزان تاثیر است و با فقد دلیل بر تفاوت در تاثیر افعال عوامل مسئول در ایجاد زیان یا ثاثیر مساوی آنان، معیار توزیع مسئولیت به تساوی اعمال میشود.
خلاصه ماشینی:
ترکیب یا همکاری عوامل متعدد در وقوع زیان به چه صورت شکل میگیرد که باعث ضمان آنان میشود؟ در نظریات فقهی زمانی که قتل یا صدمه در اثر دخالت بیش از یک عامل رخ دهد برای تعیین میزان مسئولیت عوامل مسئول از عنوان «شرکت و اشتراک» استفاده شده که ظهور در همکاری مستقیم دارد؛ به این صورت که، اگر قتل یا صدمه در اثر مشارکت دو یا چند شخص واقع شود هر یک از شرکا ضامن است و برحسب عمد یا غیرعمد یا خطای محض بودن فعل هر شریک، حکم به قصاص یا پرداخت دیه از سوی وی یا عاقله وی میشود.
این تقسیمبندی در راستای تشخیص اسباب مسئول به وجود آمده و نظریات مختلفی در اینباره مطرح شده است؛ ولی، با توجه به اینکه موضوع بحث تعیین سهم مسئولیت عوامل مسئول است، لذا فارغ از پذیرش یا اعمال هر نظریهای برای احراز رابطه سببیت و شناسایی اسباب مسئول، در صورتیکه مطابق هریک از نظریات، دو یا چند سبب به عنوان اسباب مسئول تعیین شوند موضوع تقسیم مسئولیت بین آنها مطرح خواهد شد؛ مثلا، بر مبنای نظریۀ تساوی اسباب، تمام عوامل مؤثر در پیدایش ضرر اعم از اینکه به نحو شرط و مقتضی یا به نحو سبب یا به نحو علت دخالت کرده باشند باید به عنوان سبب زیان تلقی شوند.
(The European Group on tort law, 2005: 145) به همین دلیل در بند 2 ماده 102/9 مقرر شده است: «با رعایت بند 3 این ماده، میزان سهم هریک از عوامل زیان، به اندازهای است که صرفا با توجه به نسبت مسئولیت هریک از اشخاص در پرداخت خسارت و با در نظرگرفتن درجات تقصیر و هر موضوع دیگری که در ایجاد و یا کاهش مسئولیت آنان ارتباط دارد، تعیین خواهد شد؛ سهم میتواند برابر با تمامی خسارت باشد.