چکیده:
«ایمان» و «نگرش» به ترتیب از محوریترین مفاهیم در آموزههای دینی و روانشناسی اجتماعی هستند. برایند پیوندی نزدیک میان حوزه موضوعی نگرش در روانشناسی اجتماعی و مباحث قرآنی در حوزه ایمان، اصطلاح «نگرش ایمانی» را شکل میدهد؛ نگرشی که با رویکردی قرآنی و مبتنی بر الگوهای تکوین نگرش افراد در روانشناسی نسبت به متعلقات ایمان شکل گرفته است. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، مبتنی بر الگوی ناهماهنگی شناختی که یکی از پرکاربردترین الگوهای شناخته شده در روانشناسی اجتماعی برای تکوین نگرشهاست، مفهوم نگرش ایمانی و راهبردها و موانع موثر بر تکوین آن را از خلال آیات الهی بازخوانی کرده و با پایبندی به لوازم مطالعهای میان رشتهای، این راهبردها و موانع قرآنی را استخراج میکند. براساس یافتههای این پژوهش، قرآن راهبردهایی چون «تحدی پیامبران»، «توجه به لوازم اعتقادات»، «تاکید بر عزت و کرامت نفس» و «تاکید بر نیاز وجودی به خدا» و موانعی همچون «اختلاف در پذیرش دین» و «استخفاف گناه» را در راستای تکوین نگرش ایمانی مخاطبان از رهگذر این الگو معرفی میکند.
خلاصه ماشینی:
مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، مبتنی بر الگوی ناهماهنگی شناختی که یکی از پرکاربردترین الگوهای شناخته شده در روانشناسی اجتماعی برای تکوین نگرشهاست، مفهوم نگرش ایمانی و راهبردها و موانع مؤثر بر تکوین آن را از خلال آیات الهی بازخوانی کرده و با پایبندی به لوازم مطالعهای میان رشتهای، این راهبردها و موانع قرآنی را استخراج میکند.
/ راهبردهای مؤثر بر تکوین نگرش ایمانی در قرآن با رویکرد الگوی ناهماهنگی شناختی:با توجه به توضیحاتی که گذشت، اساس الگوی ناهماهنگی شناختی در تکوین نگرشها، بر ایجاد شناختهای ناهماهنگ در افراد استوار است تا در تلاش برای کاهش این ناهماهنگیها، فرد نگرشهای خود را سامان دهد.
این «بغی» و پذیرش پارهای از دین و ایجاد تحریف و انحراف در اصل دین، از آنجا که نوعی خروج از انصاف و ظلم بهشمار میآید (زمخشری، ۱۴۰۷، ج۱: ۲۵۶)، مانع از ایمان و شکلگیری نگرشهای مؤمنانه در افراد میشود و از آنجا که اتخاذ رویکرد پذیرش گزینشی دین و پیامهای دینی، آن بخش از آموزهها را که ناسازگار با امیال نفسانی افراد باشد طرد میکند لذا مانع ایجاد شناختهای ناهماهنگ در افراد میشود و از اینرو بهعنوان مانع شکلگیری نگرش ایمانی از رهگذر الگوی ناهماهنگی شناختی بررسی میشود.
کوچک شمردن گناهان و در نتیجه سادهانگاری عذاب الهی در نتیجه این گناهان، بهعنوان یکی از موانع مؤثر در شکلگیری نگرشهای مؤمنانه در افراد از رهگذر الگوی ناهماهنگی شناختی در روانشناسی اجتماعی، معرفی میشود، چرا که کاهش شناختهای ناهماهنگ در مخالفان، از ایجاد ناهماهنگی شناختی در ایشان جلوگیری میکند و زمینه ارتکاب گناهان و خروج از طریق ایمان را فراهم میآورد.