گونه‌شناسی مجتمع‌های تجاری در شهر تهران مقاله

اصطلاح مراکزخرید ( (Shopping Centers اگرچه در دنیای علمی و زندگی روزمره پرکاربرد و رایج است اما به همان اندازه نیز از ابهام برخوردار است. اشکال متعدد و متنوع این مفهوم گاهی با هم در هم می‌آمیزد و مرزهای درونی آن از میان می‌رود. در دو دهه گذشته در ایران، افزایش چشمگیر فضاهای تجاری به ویژه مال‌ها و مگاما‌ل‌ها در شهر تهران موضوعی بوده که توجه همگان را به خود جلب کرده است اما این امر از ابهام مفهومی و ابهام در تعداد و عملکردهای گوناگونی آن کم نکرده است. نه تنها از تعداد و شکل بندی‌ها و طبقه بندی‌های موجود در مجتمعهای تجاری تهران آگاهی کافی نداریم بلکه شناخت دقیقی هم راجع به جغرافیا و تاریخ این فضاهای تجاری مدرن وجود ندارد. به همین دلیل در گام اول، ارائه آمار پایه‌ای و تدقیق مفهومی بر اساس طبقه بندی‌های مختلف مجتمع های تجاری ضروری بنظر می‌رسد. داده‌های این مقاله بر اساس سرشماری در بین سال‌های 1395 -1397 انجام گرفته‌است، و بر این اساس ما به گونه شناسی و طبقه بندی مجتمع های تجاری و نوع آنها بر حسب وضعیت جغرافیایی و دوره‌های تاریخی احداث پرداخته‌ایم. براساس یافته‌های این مقاله، بیشترین تعداد مراکز خرید و مال‌ها و مال‌های چند منظوره در دوره قالیباف و بیشتر در مراکز و مناطق شمالی و غربی تهران متمرکز شده‌اند، همچنین، احداث این مراکز تجاری فواصل و نزدیکی و دوری آنها از یکدیگر و محل استقرارشان تابع منطق مشخصی نبوده‌است.

In the past two decades, the dramatic increase in commercial spaces, especially malls and megamals in Tehran, has been a topic of great interest. But so far, there is insufficient information and accurate statistics on these modern commercial spaces. On the other hand, the term Shopping Centers, although widely used and common in the academic world and everyday life, is equally ambiguous. In Iran, due to the lack of international standards and the lack of a database and accurate statistics, these ambiguities are far greater. And not only do we not know enough about the number and formations and taxonomies of Tehran's commercial complexes, but there is also no accurate knowledge of the geography and history of these modern commercial spaces. for this reason, in the first step, it is necessary to provide basic statistics and conceptual clarification based on different classifications of commercial complexes.In this article, which is based on the results of a research carried out between 1976-1976, we will study the typology and classification of commercial complexes and their types according to their geographical status and historical eras.According to the findings of this article, the largest number of shopping malls and multi-purpose malls and properties were concentrated in the carpet weaving period and most in the north and west areas of Tehran, Also, the construction of these business centers, their proximity and distance from each other and their location, were not subject to any specific logic.

تغییر شکل فضاهای سنتی خرید از بازار و خیابان به ساخت وساز بیرویه و بدون برنامه ریزی مراکز خرید جدید، بدون توجه به نیاز منطقه ، فضای پارکینگ کافی، ایجاد ترافیک سنگین و بعضا عدم رعایت فاصله لازم این مراکز از یکدیگر، باعث شده تا «مال سازی» تبدیل به یکی از مهم ترین رویکردهای شهری و حتی از معضلات مهم تهران در سال های اخیر بشود. الگویی برای طبقه بندی مال ها و مراکز خرید در بسیاری از کشورهای غربی مجتمع های تجاری با توجه به وضعیت یک منطقه ، نیازهای مردم و بازار ساخته میشوند و از آن مهم تر اغلب بر اساس یکسری استانداردهای قابل قبول و بعضا بین المللی تأسیس میگردند و بنابراین طبقه بندی آنها با ضوابط کم و بیش معینی صورت میگیرد. از سوی دیگر این مراکز را از طریق شاخص های مختلفی از قبیل جغرافیای مجتمع های تجاری (بر حسب منطقه شهری و محور شمال ـ جنوب و شرق ـ غرب )، و یا در صورت موجود بودن از طریق شاخص هایی چون مساحت زیربنا، تعداد مغازه ، فروش کالاهای برند و بالأخره بر حسب دوره احداث (چهار دوره پیش از انقلاب ، انقلاب و جنگ ، دوره کرباسچی تا قالیباف ، دوره قالیباف ) مورد بررسی قرار دادیم . در واقع همان طور که قبل تر نیز اشاره کردیم حتی پاساژهای بزرگی همچون «پاساژ صادقیه » در تهران وجود دارد که تنها فعالیت جاری در آنها تجاری و خرید است و فاقد هرگونه فضای استراحت مانند کافه و رستوران و یا فعالیت های دیگر هستند، اما وسعتی برابر با ٦٦٠٠٠ متر مربع دارند و در عوض مال ها و مال های چندمنظوره کوچکی را میبینیم که بسیار کمتر از آنچه که انتظار میرود وسعت دارند، اما دارای انواع مختلف فعالیت ها هستند.