چکیده:
علوم جغرافیایی علاوه بر پارادایمهای علمی، شناخت شناسی ها و روش شناسی های علمی مسلط در هر دوره، متأثر از مقیاسهای جغرافیایی بوده است. مقیاسهای جغرافیایی هدایت گر جغرافیدانان برای شناخت پدیده های فضایی و به طور کلی جهان خلقت بوده است. این تحقیق با روش تحلیلی و نگاه تاریخی به دنبال بررسی سیر تحول مطالعات جغرافیایی بر مبنای مقیاسهای جغرافیایی است و سعی کرده است پارادایم شبکه ای متأثر از عصر جهانی شدن به عنوان نگرشی جدید در جغرافیا در قالب شهرهای جهانی تبیین کند. نتایج تحقیق نشان می دهد که تا کنون بر مبنای مقیاسهای جغرافیایی سه نگرش جغرافیایی برای شناخت پدیده های فضایی وجود داشته است. نگرش موزائیکی، نگرش سیستمی و نگرش شبکه ای. تقریباً هر یک از این نگرشها در دوره های خاصی بر علوم جغرافیایی مسلط بوده است. به طوری که نگرش موزائیکی به لحاظ زمانی قدیمی تر و پارادایم مسلط فضایی در تحلیل پدیده های جغرافیایی بوده است و نگرش سیستمی مربوط به نیمه دوم سده بیستم و نگرش شبکه ای، پارادایم جدید است که در دهه پایانی سده بیستم و سالهای آغازین هزاره سوم در حال شکل گرفتن و تکمیل شدن است. در پارادایم شبکه ای تأکید بر روی روابط بین الشهری در جهان است این در حالی است که در پارادایم موزائیکی تأکید بر کشور و روابط بین الملل و در پارادایم سیستمی تأکید بر مناطق فراملی و تقسیم بندیهای جهان است. به نظر می رسد که جغرافیای نوین نیازمند هر سه رویکرد است و هیچ یک به تنهایی نمی تواند تمام واقعیتهای جهانی را توضیح دهد.
Geographical sciences moreover dominant paradigms epistemology and methodologies in different periods have been affected from geographical scales. The geographical scales have been the guideline of geographers for knowing spatial phenomena and generally universe. This article has done by analytic method and historical approach. It followed the evolution of geographical studies on the base scale and explained the appearance of a new geographical paradigm in form world cities. The research results showed that there are three approaches for studies of spatial phenomena on the foundation of the geographical scales: Mosaic, Systematic and Network. Approximately, every approach dominated on geographical sciences in specific periods. The mosaic approach has been older and dominate paradigm in geography. In fact, it is central-country approach. The systematic approach was seen in the second half of the twentieth century. It used for analyzing core-periphery structure. In the beginning years of the third millennium, the network approach created gradually. The network approach created from the effect of development of information communication technology on space and forming concept of space of flows and space of places. More recently geographers have focused on the concept of networks to explain links between the ‘global’ and the ‘local’ and in doing so have reflected critically on the nature of the former. This focuses on the connections between different people and institutions located on specific nodes across the world. These specific places are the world cities or global cities. This is new phenomena. It emphasizes on the world cities structure. To seem that modern geography needs to all theirs and any theirs can not only explain world facts.
خلاصه ماشینی:
بررسی نگرشهای فضایی و تبیین پارادایم شبکهای: از موزائیک فضایی تا شبکۀ شهرهای جهانی هادی ویسی دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه پیام نور، ایران تاریخ دریافت: 11/10/95 ؛ تاریخ پذیرش: 6/2/96 چكیده علوم جغرافیایی علاوه بر پارادایمهای علمی، شناختشناسیها و روششناسیهای علمی مسلط در هر دوره، متأثر از مقیاسهای جغرافیایی بوده است.
این تحقیق با روش تحلیلی و نگاه تاریخی به دنبال بررسی سیر تحول مطالعات جغرافیایی بر مبنای مقیاسهای جغرافیایی است و سعی کرده است پارادایم شبکهای متأثر از عصر جهانی شدن بهعنوان نگرشی جدید در جغرافیا در قالب شهرهای جهانی تبیین کند.
فضای جغرافیایی، مقیاس جغرافیایی، نگرشهای فضایی، پارادایم شبکهای، شهرهای جهانی مقدمه علم جغرافیا از تفکر و استدلال جغرافیایی در خصوص پدیدههای طبیعی و انسانی جهان به وجود آمده است.
(به تصوير صفحه مراجعه شود) شکل 2: الگوی سیستمی در ساختار نظام جهانی (ترسیم از نگارنده) پارادایم شبکهای: گفتمان جهانیگرایی و جهانیشدن در سطوح مختلف فضایی تأثیر گذشته است (پوراحمد و دیگران، 1394: 217) و این تأثیر در شهرها بیشتر بوده است.
در دو دهۀ اخیر در پی جهانیشدن اقتصاد و توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و ظهور فرایندهای فراملی به صورت فضای جریانها و ارتباطات شبکهای در میان شهرهای مهم جهانی، نشانهها و شواهدی از الگوی جدید ساختار فضایی بر مبنای شهرها ظاهر شده است که به مانند گذشته متأثر از ساختار کشور مرکزی و نگاه استاتیک شهری نیست.
شهرهای جهانی و جهان شبکهای: پارادایم جدید فضایی در جغرافیایی: شهرهای بزرگ و مهم همواره مورد توجه اندیشمندان علوم اجتماعی و جغرافیدانان بوده است و آنان در گذشته با دامنهای از اصطلاحات برای توصیف این شهرها استفاده کردهاند.