تبیین عقلی تأثیر فضایل و رذایل بر معرفت مقاله

نویسنده: کرد فیروزجایی، یارعلی ؛ نورانی، سید ابوالفضل ؛

پژوهش نامه اخلاق بهار 1399 - شماره 47 ، ج (وزارت علوم/ISC (‎18 صفحه - از 121 تا 138 )

کلیدواژه ها: معرفت تبیین فضایل رذایل تبیین عقلی. rational explanation. Knowledge explanation Virtues vices

چکیده:

ادراک آدمی که مبادی متعدّدی دارد، از عوامل بیرونی و درونی تأثیر می‌پذیرد. بخشی از این تأثیرات، باعث اعوجاج در معرفت و بخشی دیگر سببِ تسریع و یا باعث ایجاد نوعی جدید از معرفت و بصیرت می‌شوند. از منظر آیات و روایات و از نگاهِ حکما و علمای اخلاق، فضایل و رذایل، بخشی از عوامل تأثیرگذار بر معرفت بشری به حساب می‌آیند. این اثرگذاری گاهی در مقام روی‌آوری و میل به کسب معرفت یا تسریع در فهم یا ایجاد برخی از ادراکات اشراقی به سبب فضیلت‌مندی و زمانی نیز در اعوجاج یا محرومیت از انواعی از ادراکات به سبب رذیلت مندی قابل اثبات است که البتّه میزان این تأثیرگذاری‌ها و شدّت و ضعف آن در ادراکات مختلف متفاوت می‌باشد. مسئله‌ای که در این مقاله می‌کوشیم به پاسخ آن دست یابیم آن است که این اثرگذاری را چگونه می‌توان با روش عقلی تحلیل و بررسی کرد. به گمان نویسندگان مقاله، می‌توان از طریق «تحلیل مبانی انسان‌شناختی اخلاق فلسفی»، «لزوم سنخیت بین علّت و معلول»، «وجود ارتباط بین عواطف و معرفت» و بالأخره «عاملیت فضایل و رذایل برای نورانیت و ظُلمانیت نفس»، تبیینی عقلانی از تأثیر فضایل و رذایل بر معرفت بشری را با روش تحلیلی ارائه داد.

خلاصه ماشینی:

با قبول پيش‌فرض تأثير فضايل و رذايل به‌عنوان عوامل غيرمعرفتي بر ادراک، آيا مي‌توان تبييني عقلي براي آن ارائه داد؟ تأثيرگذاري ملکات نفساني بر ايجاد ادراکات، در منابع نقلي امري مقبول و مورد تأکيد قرار گرفته و به‌عنوان يک مفروضه اعتقادي با آن مواجهيم، اما اين پرسش قابل طرح است که آيا بدون لحاظ آموزه‌هاي وحياني و روايي، مي‌توان با رويکرد عقلي و حکمي، اين تلازم را اثبات کرد؟ ارائه پاسخي مستدل به اين مسئله، موجب مي‌شود که بتوان با نگاه برون‌ديني نيز به اين مسئله پرداخت و از اين‌رو، مخاطب عقل‌گراي ناآشنا به منابع و مباني وحي و سنت را نيز به اين حقيقت، آشنا نمود. تأثير معرفت بر عواطف، امري روشن است، چرا که شناخت کمال يا نقص هر چيزي سبب شوق و يا رويگرداني نسبت به آن چيز مي‌شود؛ اما مسئله مورد مناقشه در اينجا اين است که آيا عواطف (ميل و نفرت، حُب يا بُغض) نيز بر معرفت اثرگذار هستند يا نه؟ آيا عواطف بر ادراک انسان تأثير ايجابي و سلبي دارد يا نه؟ کيفيت اين تأثير متقابل، به چه صورت است؟ چنانچه عواطف و احساسات تحت تدبير عقل نباشند و از حد اعتدال خارج شده و به رذيلتِ افراط و تفريط دچار شوند، در گرايش و انگيزش انسان انحرافي رُخ خواهد داد و آنگاه بر اثر تصرف شيطان در عواطف و تحريک احساسات، عقل کنار زده مي‌شود و از ملکيت آدمي خارج مي‌گردد.

دریافت فایل ارجاع :
(پژوهیار, , , )

دانلود PDF
دانلود HTML

لینک کوتاه:

صفحه:

ورود / عضویت

برای مشاهده متن مقاله و یا دانلود آن لازم است وارد پایگاه شوید. در صورتی که عضو نیستید از قسمت عضویت اقدام فرمایید.

ورود