چکیده:
سیاست خارجی شامل تعیین و پیگیری یک سلسله اهداف و منافع ملی کشورهاست که در صحنه بینالمللی ازسوی دولتها تحقق میپذیرد. معمولاهمه کشورها در زمینه سیاست خارجی دارای اهداف کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدتاند. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و سند چشم انداز، به عنوان اسناد حاکمیتی و تعیینکننده سیاست های کلی نظام را میتوان از جمله اسناد بالا دستی و بلند مدت به شمارآورد. برنامههای توسعه نیز، با توجه به مشخص و مقید بودن آنها به محدوده زمانی خاصی، میتوانند به عنوان اسناد پائین دستی و با اهداف کوتاه مدت و یا میان مدت دولتها تلقی گردند. در مقاله پیش رو، قانون اساسی به عنوان مبنا و معیار اصلی فرضگردیده و میزان انطباق یا عدم انطباق برنامههای پنج ساله توسعه کشور با قانون اساسی و سند چشم انداز، و همچنین سایر برنامهها با یکدیگر، و میزان تغییر و تحولات ایجاد شده در این برنامهها، در حوزه سیاست خارجی سنجیده میشوند. روش بهکارگرفته شده دراین پژوهش، مطالعه اسنادی است که با روش توصیفی- تطبیقی، اسناد با یکدیگر مطابقت داده شدهاند. یافتههای پژوهش نشان میدهند که در برنامههای مختلف توسعه، توجه به مقوله سیاست خارجی همواره روند پر نوسانی را طی نموده و یکی از مهمترین چالشهای موجود در تدوین این اسناد، تکرار جهتگیریهای کلی در قانون اساسی و سیاستهای کلی برنامهها بوده و برنامهها فاقد ارائه طرح و راهکار اجرایی برای پیشبرد جهت گیریهای کلان کشوردرمبحث سیاست خارجی میباشند.
Foreign policy involves determining and pursuing a series of national goals and interests that are being taken on the international stage by governments. Although the goals of foreign policy vary from one country to another, all countries have short, medium and long term goals in this regard. The constitution of the Islamic Republic of Iran and the vision document, as the governing documents and determining the general policies of the system and the great orientations in the field of foreign policy, can be considered as high-level documents that specify long-term goals. Depending on their specific designation and their timeframe, development programs can be considered as second grade documents that determine the short-term or medium-term goals of governments to achieve the pivotal goals. As the constitutions of countries define the main goals and orientations for the foreign policy apparatus, in the preceding article, the constitution is considered as the basis and the main criterion, and the degree of compliance or non-compliance of the five-year development plans of the country with the constitution and the vision document, as well as with each other, and the extent of the changes made in these programs, are measured in the field of foreign policy. Findings of the research show that in different developmental programs, attention to foreign policy has always fluctuated and especially one of the main challenges in developing these documents is the lack of proper planning based on the realism in pursuing the national interests of the country in the field of foreign policy.
خلاصه ماشینی:
ir/fa/law/show//http:) بررسي سياست هاي کلي حاکم بر برنامه اول و سياست هاي کلي نظام در دوران بازسازي (پيام امام به ملت ايران در ابلاغ کلي سياست هاي نظام در دوران بازسازي کشور ٦٧/٠٧/١١ )، نشان ميدهد که سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران در اين برنامه و برهه زماني، بر اصولي همانند تأکيد بر سياست نه شرقي و نه غربي، قطع وابستگي به بيگانگان در همه زمينه ها و توجه به احتمال تحميل يک جنگ جديد عليه کشور و ضرورت تقويت بنيه دفاعي کشور استوار بوده است (١٥٩-١٥٥ :Sahife-ye-imam,v٢١).
اين تغيير گفتمان و رويکرد و تغيير جهت گيري، بر محتواي نظري تدوين لايحه برنامه پنجم توسعه در عرصه سياست خارجي نيز طنين انداز شده و در متن برنامه و مواد قانوني، شاهد بازگشت آرمان گرايي انقلابي و سياست خارجي چالش برانگيزي هستيم که به جاي ارائه راهکارهاي لازم براي هموار کردن مسير دست يابي به اهداف سند چشم انداز، طريق تعامل با نظام جهاني و استفاده مناسب از ظرفيت هاي آن ، و رويه ها و هنجارهاي موجود را درعرصه بين المللي به مبارزه ميطلبيد.
(In Persian) Dehghani Firoozabadi, Seyed Jalal (2007), "Identity and Interests in the Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran" in the book National Interests of the Islamic Republic of Iran, Davoudkiani, Tehran, Research Institute for Strategic Studies Publications.
(In Persian) Dehghani Firoozabadi, Seyed Jalal (2010), Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran, Tehran: Samat.
(In Persian) Mohammai, Manouchehr (1998), Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran, Tehran, Qods.