چکیده:
قرآن کریم، به دلایل گوناگون نیازمند تفسیر و تبیین است، و از جمله راهکارهای تفسیر آن، آثاری است که از اولیای دین به مثابه میراثی بزرگ به ما منتقل شده و در این میان، روایات تفسیری پیامبر اکرمو اهل بیت ایشان که به استناد بسیاری از آیات و روایات، تنها کسانی هستند که آگاهی کامل به معارف قرآن و مقصود آن دارند، به عنوان هدیه ای ارزشمند به دست ما رسیده است. این روایات سرشار از مثالاند و در این نوشته تلاش شده تا با ارائۀ تعریف مثال، به بررسی کارکردها و فواید آن در روایات تفسیری به صورت ویژه، پرداخته و ویژگیهای تشبیهی آنها که، عموماً نسبت بدان غفلت میشود مورد بررسی قرار گیرند. این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای به فرجام رسیده، به این نتیجه دست یافته که بهرهگیری از روشها و به کار گیری مثل در تفسیر قرآن، مفید و دلنشین و تبعیّت از اینگونه سیره تفسیری راهگشای مفسران است. با چنین روشی است که میتوان مفاهیم بلند و والای قرآنی را در قالبی محسوس و روحنواز و قابل فهم به مخاطبان ارائه کرد و به هدف نهایی که تفهیم مطالب و بعد از آن عمل به آیات است نائل آمد.
خلاصه ماشینی:
٣. آسان سازي مطالب و مفاهيم بي گمان ، مخاطب شناسي و ملاحظه سطح آگاهي و نيروي فهـم مخاطبـان از جملـه اموري است که حضرات معصوم (ع ) در گفتار و رفتار خود بدان عنايت داشته اند تـا به تناسب حال و وضع مخاطبان با آنان سخن گويند يا در برابر آنان رفتاري متناسب با شرايط شأن انجام دهند، اين امر در پـاره اي از سـخنان تفسـيري اهـل بيـت (ع ) نمودي ويژه دارد چه اين که در ميان روايات تفسيري ديده مي شود که ايشان گاهي به منظور آسان سازي و قابل فهم ساختن مفاد برخي از آيات قرآني ، براي آن دسـته از مخاطباني که از توان بالايي در درک و فهم حقيقت برخي از مفاهيم برخوردار نبودند در صدد همانندسازي و تمثيل برآمده و با ارائه مثال ها يا نمونه هايي عيني و ملموس مفهوم دشوارنماي عبارت مورد نظر را به گونه اي سـاده و روان ، بـه مخاطـب خـود منتقل مي ساختند و وي را در حدّ توان فهم خود، از مفاد آن آگاه مي نمودند.
با دقت نظر در روايات تفسيري درمي يابيم که در ميان آن ها رواياتي وجود دارند که از مثل و مثال براي تفسير و تبيين آيات بهره برده اند، که مي توان آنها را برحسب کـارکرد و اهداف بيان آن از جانب معصومين (ع ) در گروه هاي زير قرار داد: کارکردهايي ماننـد: «محسوس جلوه دادن مسائل نامحسـوس »؛ در برخـي از روايـات تفسـيري ، نوعـاً مسائل معنوي ، عقلي و عقيدتي که غيرقابل ديدن با چشم اسـت ، بـه محسوسـات و چيزهاي قابل رؤيت تشبيه شده تا آن مطالب معنوي ، در ذهن جايگزين و اطمينـان بخش گردد.