چکیده:
مدیریت و رهبری پیامبر(ص) در عرصههای نظامی کمتر در معرض دید و نگاه تحلیلی محققان
واقع شده است. سال پیامبراعظم(ص) فرصتی ایدهآل برای به تکاپو و جنبش درآوردن قلمها
و اندیشهها پیرامون ابعاد وجودی این شخصیت عظیمالشأن است. آنچه معمولا از
پیامبر(ص) و رهبری ایشان در ذهن خود ترسیم میکنیم یا نسبت به آن آشنایی داریم،
تصویری یکبعدی و عمدتا معطوف به سیره اخلاقی و تعلیمی آن حضرت است. میپنداریم او
صرفا رهبری معنوی است که باید اسوة حسنه باشد، پس صرفا ابعاد وجودی ایشان را در
تهذیب و ساختن انسانها، هدایت بشریت به راه حق و ارشاد و وعظ منحصر و محدود
میسازیم.
این مقاله درصدد تبیین مدیریت پیامبر(ص) در عرصههای نظامی است. برخی میپندارند آن
حضرت بدون هیچ استراتژی و برنامهریزی مشخصی به برپایی حکومت پرداخت، با دشمنانش
جنگید و صرفا به سبب ایمان و انگیزة نیروهایش و نیز امدادهای الهی به پیروزی رسید.
چنین نگاهی به این شخصیت عظیمالقدر بسیار سطحینگرانه است. در این مقاله
کوشیدهایم با پرداختن به زوایای مختلف مدیریتی آن حضرت در محورهایی چون: مدیریت
منابع و نیروی انسانی، مدیریت آموزش، مدیریت سیاسی و استراتژیک و مدیریت فرهنگی،
این نگاه را دگرگون و بازپیرایی کنیم.
خلاصه ماشینی:
"در قرآن کریم نیز طی آیاتی به آموزش جنگجویان مسلمان اشاره شده است، حضرتحق مسائلی چون: منظم کردن صفوف برای جنگ و جنگیدن با نظام صف (صف/14)، بهکارگیری سلاح در جنگ (انفال/12)، پایداری در میدان مبارزه (انفال/45)، مانور و جنگ همگانی (انفال/15)، نحوه برخورد با دشمن (محمد/ 4،5) در هنگام جنگ و پس از آن و هشیاری و احتیاط در برابر دشمن (نساء/102) را از طریق وحی به پیامبر(ص) به عنوان مدیریت عالی نبرد تعلیم میدهد و آن حضرت نیز آنها را اعمال میکند.
هدف از انجام سازماندهی در حین جنگ، تقسیم وظایف و مأموریتهای یگانها در منطقه جنگی است که آن را میتوان هنر توزیع یگانها و امکانات نظامی توصیف کرد تا وارد ساختن ضربه کامل و قاطع به دشمن، آزادی تحرک (مانور)، همکاری و تعاون بین یگانها، جلوگیری از ضربات دشمن و کاستن از خسارات را برای نیروهای جنگجو فراهم سازد (ایوبی، پیشین) رسولخدا(ص) همواره در میدان جنگ بر اساس سازماندهی میجنگید و سازماندهی خمیس را حتی در صورت کم تعداد بودن نیز اجرا میکرد.
(ابنشهابزهری، 1401، ص93؛ ابنهشام، 1355، ج2، ص373) قبلا در خصوص نحوه تأمین منابع و بسیج امکانات در خصوص موارد فوق صحبت کردیم، فقط در اینجا اشاره میکنیم که با توسعه جنگها در عصر پیامبر(ص) و توسعه نیروی انسانی و نیز طولانی شدن مسیرهای نبرد و مناطق جنگی، کار تدارکات و پشتیبانی نیروهای رزم برخلاف غزوات نخستین که در مرکز و توسط خود جنگجویان انجام میشد، در این دوران توسط رستهای خاص به انجام میرسید و آنان در مسیر راه، مکان استقرار و استراحت نیروها و نیز در منطقه عملیاتی، آن وظایف را به اجرا درمیآورند."