چکیده:
این مقاله بر آن است تا اصطلاح کلیدی جذبه را در متون ادبی و عرفانی بر پایة نظریة تعریف در منطق و فلسفه، بررسی کند تا به ویژگیهای ماهیتی جذبه که متون گذشته از بسیاری از آنها در تعریف این اصطلاح غفلت ورزیدهاند، دست یابد. مقالة حاضر با روش پژوهش توصیفی- تحلیلی تلاش کرده است تعاریف و سخنان عرفا را دربارة «جذبه» در مهمترین متون عرفانی و ادبی فارسی و عربی تا پایان قرن هشتم هجری بررسی کند. هیچکدام از تعاریف متون بهصورت جامع، ویژگیهای ماهیتی آن را بیان نکرده است. این تحقیق براساس متون اصیل انجام گرفته و اطلاعات مربوط به «جذبه» و اصطلاحات همخوشه را گردآوری کرده و توانسته است به ویژگیهای ذاتی و ماهیتی جذبه دست یابد و تعریف کاملتری از آن به دست دهد. این شیوه میتواند در حوزۀ دیگر اصطلاحات عرفانی و ادبی کاربرد داشته باشد.
This paper tries to analyze the important term "Attraction" in the mystical and literal texts based on the theory of definition in logic and philosophy to achieve quiddity features of the attraction that old texts overlooked to define. The present paper tries to analyze the definitions and words of mystics about the mystical term "Attraction" in the main Persian and Arabic mystical texts up to the end of 8th century by using analytical descriptive approach. None of the texts has defined Attraction features comprehensively. This study is done based on the original texts and the information attributed to Attraction and related expressions are gathered and could achieve quiddity features of attraction from these texts and gave a more complete definition. This principle can be applied in the other fields of mystical expressions.
خلاصه ماشینی:
ويژگي هاي ماهيتي «جذبه » در متون عرفاني و ادبي (بر پايۀ نظريۀ تعريف ) نقي هاشمي دانش آموختۀ دکتري زبان و ادبيات فارسي ، دانشگاه رازي ، کرمانشاه ، ايران ابراهيم رحيمي زنگنه استاديار، گروه زبان و ادبيات فارسي ، دانشگاه رازي ، کرمانشاه ، ايران الياس نورايي دانشيار، گروه زبان و ادبيات فارسي ، دانشگاه رازي ، کرمانشاه ، ايران چکيده اين مقاله بر آن است تا اصطلاح کليدي جذبه را در متون ادبي و عرفاني بر پايۀ نظريۀ تعريـف در منطـق و فلسفه ، بررسي کند تا به ويژگيهاي ماهيتي جذبه کـه متـون گذشـته از بسـياري از آن هـا در تعريـف ايـن اصطلاح غفلت ورزيده اند، دست يابد.
جايگاه ابوعبدالله محمد بن علي بن حسن بن بشر، معروف به حکيم ترمذي (درگذشتۀ ٢٨٥ هجري قمري) بسيار ممتاز است و ختم الاولياء او نيز اولين اثـري اسـت کـه بـه شـکل گسترده به جذبه و مسائل پيرامون آن پرداخته است .
شرح اصطلاحات تصوّف : سيدصادق گوهرين برخي از تعريف ها و ديـدگاه هـاي عرفا را دربارة جذبه ، سلوک و انواع مجذوب گرد آورده و بيشـتر بـه نقـل مسـتقيم اقـوال پرداخته و در يک ساختار طبقه بندي شده و منسجم ارائه نکرده است .
زيبا دهقان (١٣٩١) در پايان نامه کارشناسي ارشد خود با عنـوان «کشـش و کوشـش در مثنوي» در چهار بخش ، مجاهده ، شرايط لازم و ضرورت کوشش و راه هاي رسيدن بـه کشش ، آثار و نتايج و چهار مشخصۀ جذبه را توضيح داده و در پايـان رابطـۀ بـين جذبـه و قضا و قدر را بررسي کرده است .