چکیده:
قاعده نفی سبیل از قواعد عام و کاربردی در فقه، اعم از شیعه واهل سنت است، بخصوص در روابط بین الملل اسلام نقش مهمی دارد. براساس آموزههای دینی، نیازها و ضرورتهای زندگی عصر کنونی باید در ابعاد مختلف سیاسی، فرهنگی و اقتصادی با سایر ملتها و دولتها ارتباط داشته باشد. اسلام برای این روابط، اصولی را ترسیم میکند که از جمله آنها؛ «اصل نفی سلطهپذیری» است. طبق این اصل که برگفته از آیات و روایات و سیره معصومین علیهمالسلام است، حفظ استقلال و عزت دولت اسلامی و مسلمانان و نفی هر گونه سلطه و نفوذ در ابعاد مختلف،ضروری است. البته کاربرد این اصل در روابط خارجی احتمال دارد و در مواردی با«اصل وفای به عهد» در تزاحم باشد که به نظر میرسد هر چند اصل اولیه بر تقدم اصل وفای به عهد است اما به طور کلی نمیتوان یکی از دو اصل را بر دیگری مقدم داشت بلکه در هر مورد باید براساس مصلحت دولت اسلامی و مسلمانان و قاعده اهم و مهم اقدام کرد.
خلاصه ماشینی:
البته کاربرد این اصل در روابط خارجی احتمال دارد و در مواردی با«اصل وفای به عهد» در تزاحم باشد که به نظر می رسد هر چند اصل اولیه بر تقدم اصل وفای به عهد است اما به طور کلی نمی توان یکی از دو اصل را بر دیگری مقدم داشت بلکه در هر مورد باید براساس مصلحت دولت اسلامی و مسلمانان و قاعده اهم و مهم اقدام کرد.
( ری شهری, ١٣٨٦ ج ٤, ص ٣٣٧) بدین ترتیب این اصل همانند اصل نفی سبیل , بر معاهدات و رفتار خارجی دولت اسلامی حاکمیت دارد دلالت و مضمون قـاعده : لسـان قـاعده «نفی سبیل » حکومت واقعی است بر ادّله اولیه ; یعنی به مقتضای این قاعده ، هر عقد و پیـمان و هر معامله و هر ایقاع و هر قراردادی به حسب طبع اوّلی اش اگر موجب علوّ و عـزّت و شرف کافر بر مـسلمان شـود منتفی است و اعتبار حقوقی ندارد.
مستفاد از قاعده نفی سبیل نیز چیزی جز این نیست که راه هرگونه نفوذ کافران برای سلطه و حاکمیت بر امت اسلامی در اسلام مسدود است .
مسَلّم در این نظام ، تنها حفظ منافع ملی محور و معیار پیوند ها نیست ، بلکه ارزش های مکتبی و دستورهای مذهبی نیز در روابط نقش تعیین کننده دارند، به غنوان مثال ، سلطه ناپذیری (نفی سبیل ) یکی از قواعد پذیرفته شده فقهی است که در ارتباط با کافران ، چه روابط فردی و چه روابط بین المللی ، نقش پایه ای و محوری دارد و نمی توان آن را نادیده گرفت .
به موجب این قاعده راه هر نوع نفوذ و تسلّط کفّار بر جوامع اسلامی در حوزه های مختلف سیاسی ، نظامی ، اقتصادی و فرهنگی باید مسدود شود.