چکیده:
کاخ گلستان از گنجینههای معماری دورۀ قاجار در ارگ تهران به شمار میرود. قسمت اندرونی این کاخ با تلفیق معماری سنتی ایرانی و غربی بنا شده است. مسئلة پژوهش حاضر آن است که معماری عمارتهای اندرونی کاخ گلستان در سیر تاریخی خود چه تغییراتی داشتهاند و تحولات فضایی و کالبدی عمارتهای این کاخ چگونه حاصل شده است. با بررسی توصیفی- تحلیلی منابع مکتوب مانند روزنامهها، کتابها، خاطرات و عکسهای آلبومخانه سیر تاریخ احداث، تخریب و تغییرات عمارتهای اندرونی کاخ گلستان ترسیم شده است. یافتههای این پژوهش حکایت از تغییرات گسترده در ساختار معماری اندرونی این کاخ دارد، به طوری که در گذر زمان حتی شکل ایوانها، پلکانها و ستونهای آن نیز دچار تغییراتی شده است.
Golestan Palace is one of the architectural treasures of the Qajar Period in the Arg of Tehran. The inner section of this palace has been constructed based on a combination of Iranian and western architecture. The present study focuses on the changes in the architecture of the inner mansions of Golestan Palace in the course of history. Moreover, it examines the changes in the spatial and skeletal changes of this palace. Based on a descriptive-analytic study of some written sources such as newspapers, books, and memoirs as well as photos in the album house of the palace, the author has tried to portray the historical process of the construction, destruction, and changes of the inner mansions of Golestan Palace. The findings of the study reveal the occurrence of massive changes in the internal structure of the place so that even the forms of ivans, stairways, and the columns have undergone some changes.
خلاصه ماشینی:
سردر ورودي به کاخ گلستان (تصوير شمارة ٢)، از سمت شمال ميدان ارگ روبه روي دروازة ارگ (نقاره خانه ) قرار داشت (تصوير شمارة ٣)، بنيان آن به دورة فتحعلي شاه برميگردد که با تغييرات در دوره هاي مختلف ، شکل اصلي آن حفظ شده است .
دوست علي خان معيرالممالک دربارة قرارگيري اين عمارت مينويسد: «خانة اصلي نايب السلطنه متصل به اندرون شاهي بود بناي بيرونيش معروف به عمارت خورشيد و بناي اندرونش معروف به سروستان بود و هر ساله [برخي از سال ها] در شب عيد ميلاد ناصرالدين شاه جشني شاهانه در تالار عمارت خورشيد بر پا ميشد و سيصد تن از شاهزادگان و اميرزادگان و اروپائيان سر ميز شام مينشستند در طول مدت شام دسته هاي موزيک در فضاي باغ مترنم بود و آتش بازي ادامه داشت ...
عکس سمت چپ در پايين ، موقعيت تالار طنبي روي نقشة نجم الملک عبدالغفار با توجه به ياداشت هاي مروزي و عزيزالسلطان (مرکز اسناد کاخ گلستان )، عکس سمت راست بالا (سمسار و سراييان ، ١٣٨٢: ٢۵٠) (به تصوير صفحه مراجعه شود)تصوير شمارة ٧.
با توجه به نوشته هاي اعتمادالسلطنه بنايي که ناصرالدين شاه با ديدن آن دستور ساخت عمارت فروغ السلطنه در اندروني کاخ را ميدهد باغ و عمارات معيرالممالک است .
در نقشة کرشيش بزرگترين حياط آن يک عمارت کلاه فرنگي دارد که همان خوابگاه ناصرالدين شاه بود و روي نقشة عمارات فروغ السلطنه نام گذاري شده است (تصوير شمارة ٩).