چکیده:
نبکاها بهدلیل ترکیب دو علم اکولوژی و ژئومورفولوژی (پوشش گیاهی و تپّۀ ماسهای)، همواره مورد توجّه اندیشمندان این علوم هستند. این پژوهش به بررسی تراکم، ژئومورفولوژی و پهنهبندی ارتفاعی نبکاهای غرب دشت لوت پرداخته است. پژوهش از نوع توصیفی، تحلیلی، برپایۀ روشهای میدانی، آماری و کتابخانهای است، به اینگونه که پس از شناسایی پهنۀ مطالعاتی با استفاده از تصاویر ماهوارهای و عکسهای هوایی، با بررسی میدانی منطقه و از طریق ترانسکت و پلات، نبکاهای مورد نظر انتخاب و ویژگیهای مورفومتری نبکاها و نوع گیاه در هر پلات اندازهگیری شده و با استفاده از نرمافزار اس. پی. اس. اس. تحلیل آماری آنها شامل تحلیل همبستگی و فراوانی انجام شده و با یکدیگر مقایسه شدند. در مرحله بعد با استفاده از نرمافزار ARC GIS توزیع و پراکندگی نبکاهای هر یک از گونهها نقشهسازی شده و به پهنهبندی ارتفاعی نبکاها در منطقه پرداخته شد. نتایج بهدست آمده از تحلیل همبستگی عناصر مورفومتری نبکاها نشان میدهد که نبکاهای هر گونۀ گیاهی در دو پلات مجاور، ویژگیهای متفاوتی دارند که این موضوع تاثیرات متفاوت عوامل تاثیرگذار نبکاها، از جمله اندازه پوشش گیاهی و فرآیندهای بادی بر قسمتهای مختلف منطقه را نشان میدهد. پراکندگی نبکاهای هر یک از گونههای گیاهی از الگوی خاصی پیروی میکند، بدین صورت که بعضی گونهها مانند خارشتر، فقط در قسمتهای جنوبی منطقه مشاهده شدند. همچنین از لحاظ پهنهبندی ارتفاعی نبکاها، پلاتهای مورد نظر با یکدیگر تفاوت دارند، بهطوری که برخی گونهها در شمال منطقه نبکاهای بلندتری را تشکیل داده و برخی دیگر در قسمتهای مرکز و جنوبی متمرکز شدهاند.
خلاصه ماشینی:
Wiggs et al ;١٩٨٦ ,Tsoar and Moller ١٩٩٣ ,Wolfe and Nickling ;١٩٩٦ ,Musick and Gillette ;١٩٩٦ ,١٩٩٥).
El-Bana et al ;١٩٨٨ ,Warren ;١٩٧٦ ,Barbey and Coute ;١٩٥٧ ,Capot-Rey).
در ميان نبکاهاي اندازه گيري شده در پلات مورد نظر، تعداد ١١ نبکا مربوط به گونة گياهي کهور ايراني ( Prosopis Cineraria) وجود داشت که مانند نمونه هاي ديگر، ويژگي هاي مورفومتري تمام آنها اندازه گيـري شـد، نتـايج حاصـل از تحليل آماري آنها نشان مي دهد که بيشترين ارتفاع تپه نبکا ٣/٧ متر و کمترين آنها ١ متر، دامنه آن ٢/٧ متر و ميـانگين ارتفاع ١/٨ متر است .
در پلات شماره ١ مربوط به ترانسکت شماره ٢، تعداد ٢٥ نبکاي مربوط به گونة گز شاهي وجود داشت کـه پـس از بررسي و تجزيه و تحليل تمام آنها، ميانگين ارتفاع تپه هـاي نبکـاي گونـة گيـاهي گـز شـاهي در ايـن پـلات ٧/٥ متـر اندازه گيري شد که بلندترين آنها ١٠ متر و کوتاه ترين تپه ٣ متر با دامنه ٧ متر بوده است .
اين موارد نشان از وسعت حجم تاج پوشش در اين گونة گياهي دارد که سبب به دام انداختن ماسه هاي بيشتري مي شـود؛ بـه طـوري کـه بيشترين مساحت در ميان نبکاهاي اندازه گيري شدة اين گونه ٢٢/١ متر مربع ، بيشترين طول تپه ٦ متر و بيشـترين پهنـا ٤/٤ متر است .
تحليل همبستگي ويژگي هاي مورفومتري نبکاهاي مربوط به گونة گياهي گز شاهي نشان مي دهد که ارتفـاع تپه نبکا، با ارتفاع تاج پوشش و دامنه پشت و رو به باد در سطح ٩٩ درصد معناداري قرار دارد.