چکیده:
هدف پژوهش حاضر، شناسایی روابط کتابشناختی میان پیشینههای فرادادهای فهرست «کتابخانه ملی ایران»، بر اساس الگوی ملزومات کارکردی پیشینههای کتابشناختی (افآربیآر)، بهمنظور بازنمون شبکه دانش انتشارات ایرانی-اسلامی است. برای نیل به این هدف، از روش تحلیل محتوا استفاده شد. جامعه پژوهش حاضر، پیشینههای فرادادهای مربوط به کتابهای موجود در فهرست «کتابخانه ملی ایران» برای چهار خانواده کتابشناختی شامل قرآن، نهجالبلاغه، شاهنامه و مثنوی (در مجموع 28213 پیشینه) است که از سیستم جامع «کتابخانه ملی ایران» (رسا) شناسایی و استخراج شدند. روش گردآوری دادهها شامل مشاهده ساختارمند و روش اسنادی است. ابزار گردآوری دادهها یک سیاهه وارسی، و ابزار نمایش دادههای تحلیلشده یک ماتریس است. نتایج پژوهش نشان داد که همه انواع روابط ارائهشده در الگوی ملزومات کارکردی پیشینههای کتابشناختی (افآربیآر)، به استثنای رابطه «تنظیم (موسیقی)» از گروه «روابط بین بیانهای مختلف یک اثر»، در فهرست «کتابخانه ملی ایران» وجود دارند. از آنجا که نوع رابطه «تنظیم (موسیقی)» تنها رابطه در سیاهه وارسی است که فقط به اشیاء محتوایی موسیقایی اختصاص دارد، میتوان اینگونه استنباط نمود که فهرست «کتابخانه ملی ایران» در محدوده پیشینههای فرادادهای مربوط به کتابها، پوشش کاملی از روابط کتابشناختی الگوی ملزومات کارکردی پیشینههای کتابشناختی (افآربیآر) را ارائه نموده است. نتایج حاصل از پژوهش حاضر میتواند از دو جهت، هم بهمنظور پیادهسازی الگوی ملزومات کارکردی پیشینههای کتابشناختی (افآربیآر) در محیطهای کتابخانهای، و هم بهمنظور طراحی الگوی هستانشناسی فرادادهای و ایجاد دادگان فهرست «کتابخانه ملی ایران» مبتنی بر روش دادههای پیوندی مورد استفاده قرار گیرد.
The aim of this study is to find out the bibliographic relationships between the metadata records in the National Library and Archives of Iran (NLAI) according to FRBR model, in order to represent the Knowledge network of Iranian-Islamic publications. To achieve this objective, the content analysis method was used. The study population includes metadata records for books in NLAI for four bibliographic families including Quran, Nahj al-Balagha,Shahnameh, and Masnavi (a total of 28213 records), that were accessible through the NLAI OPAC. In this study, the data gathering methods were structured (systematic) observation and documentary method. A checklist is used for data gathering, and a matrix is used to display the analyzed data. The results of the study showed that all relationship types of the Functional Requirements for Bibliographic Records (FRBR) model, except the “arrangement (music)” relationship from the section “Expression-to-Expression Relationships: between expressions of the same work”, were found in metadata records. Since the “arrangement (music)” relationship is used only for musical objects, so it can be concluded that NLAI encompasses the entire range of the FRBR relationship types that provided for books. The results of this study can be useful to implement FRBR model in persian libraries, and also to design NLAI metadata ontology model and create and publish the NLAI dataset based on linked data method.
خلاصه ماشینی:
نتايــج حاصــل از پژوهــش حاضــر مي توانــد از دو جهــت ، هــم به منظــور پياده ســازي الگــوي ملزومــات کارکــردي پيشــينه هاي کتابشـناختي (اف آربـي آر) در محيط هـاي کتابخانـه اي ، و هـم به منظـور طراحـي الگـوي هستان شناسـي فــراداده اي و ايجــاد دادگان فهرســت «کتابخانــۀ ملــي ايــران » مبتنــي بــر روش داده هــاي پيونــدي مــورد اسـتفاده قـرار گيـرد.
از آنجـا کـه طراحـي الگـوي هستان شناسـي فـراداده اي و نيـز بازنمـون شـبکۀ دانشـي مناسـب بــراي انتشــارات ايراني -اســلامي فهرســت «کتابخانــۀ ملــي ايــران » مبتنــي بــر شناســايي و ايجــاد روابــط ميــان اشــياء محتوايــي در جهــان کتابشــناختي اســت ، قبــل از ايجــاد الگــوي هستي شناســي فـراداده اي فهرسـت «کتابخانـۀ ملـي ايـران » لازم اسـت در گام نخسـت ، روابـط کتابشـناختي ميـان موجوديت هــاي فــراداده اي در ايــن فهرســت ، بــر اســاس الگوهــاي مفهومــي بافــت کتابخانــه اي کــه بــر شناســايي و ثبــت روابــط تأکيــد دارنــد (ماننــد الگــوي اف آربــي آر)، شناســايي گردنــد.
به طــور کلــي ، بررســي پژوهش هــا بيانگــر آن اســت کــه اگرچــه پژوهش هايــي ماننــد «زارع زاده » (١٣٨٠)، «ارسـطوپور» (١٣٨٩)، «فردحسـيني » (١٣٩٠)، «طاهـري » (١٣٩٣) و امثـال آن ها، بـه بررسـي روابـط کتابشـناختي ميـان پيشـينه هاي فـراداده اي اشـياء محتوايـي فارسـي پرداخته انـد، امـا تاکنـون فهرسـتي جامـع از روابـط کتابشـناختي ميـان پيشـينه هاي فـراداده اي فهرسـت «کتابخانـۀ ملــي ايــران »، به ويــژه بــر اســاس روابــط ارائه شــده در الگوهــاي مفهومــي (ماننــد «اف آربــي آر»، «فــراد» و «فرســاد») و اســتانداردهاي محتوايــي (ماننــد اســتاندارد «آردي اي »)، کــه بتوانــد مبنــاي طراحـي يـک الگـوي هستان شناسـي قـرار گيـرد، فراهـم نشـده اسـت .