چکیده:
ادراک آیکونها به عنوان یکی از مهمترین اجزای رابط کاربر گرافیکی سامانههای اطلاعاتی تحت تاثیر عوامل مختلف فردی و محیطی میباشدکه از جمله این عوامل میتوان به مدل ذهنی کاربران اشاره کرد. هدف از این پژوهش، شناسایی عوامل تاثیرگذار بر مدل ذهنی کاربران از آیکونهای رابط کاربر نرمافزارهای کتابخانه دیجیتال ایران است. پژوهش حاضر از حیث هدف، کاربردی است و به شیوه کمّی و کیفی انجام شده است. ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کمی، پرسشنامه محقق ساخته و در بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساختیافته است. جامعه پژوهش شامل دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته علم اطلاعات و دانششناسی دانشگاه شیراز، و کتابداران کتابخانههای دانشگاه شیراز و دانشگاه علوم پزشکی شیراز به تعداد 174 نفر است. یافتهها نشان داد مهمترین عوامل تاثیرگذار بر مدل ذهنی کاربران از آیکونها 4 مقوله " تجربه کاربران"، "کارکرد آیکون"، "مشخصههای ظاهری آیکون" و "بافت آیکون" میباشند. مقوله "تجربه "شامل آشنایی و تجربه قبلی کاربران و مقوله "کارکرد آیکون" شامل تطابق کارکرد آیکون با شکل، اشاره آیکون به کارکرد غیرمتداول و شناختهنشده نسبت به کارکرد متداول، کارکرد مشترک در نرمافزارهای مختلف و کارکردهای تخصصی برخی آیکونها میشود. مقوله "مشخصههای ظاهری آیکون" به رنگ، اندازه، وضوح، زمینه و پیچیدگی آیکون برمیگردد. تاکنون پژوهشی در ایران به موضوع عوامل موثر بر مدل ذهنی کاربران از آیکونهای نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال نپرداخته است. شناسایی عوامل موثر بر مدل ذهنی کاربران میتواند به طراحان نرمافزارهای کتابخانههای دیجیتال کمک کند تا آیکونهایی طراحی کنند که با مدل ذهنی کاربران مختلف همسویی بیشتری داشته باشد و در نهایت رضایت کاربران را فراهم آورد.
Perception of icons is one of the most important elements of graphical user interface in information systems that is affected by personal and environmental factors, including userschr('39') mental models. The present study tended to investigate factors affecting on the userschr('39') mental models of icons in digital library software. This is an applied research using qualitive and quantitive approach. Gathering data tool in quantitive section is researcher-made questionnaire and in qualitive section is semi-structured interview. The participants consisted of B.A. and M.A. students of knowledge and information science in Shiraz University and Shiraz University of Medical Sciences and Shiraz University librarians, 174 persons. According to the results, " experience", "iconschr('39') functions", "external characteristics of icon", and "context" are four main categories affecting on userschr('39') mental models of icons. "Experience" includes userschr('39') former familiarity and experience and " iconschr('39') functions " includes compatibility of icon function with its picture, referring the icon to unknown and uncommon function rather than common function, common function in different applications and special functions of some of icons. " appearance characteristic of icons" includes color, size, clarity, context and complexity of icon. It hasn’t been any research that investigate factors affecting on userschr('39') mental models of icons in digital library software. Recognition of factors affecting on userschr('39') mental models can help digital library software designers to design the icons that have more consonancy with users’ mental models and eventually provide users satisfaction.
خلاصه ماشینی:
ادراک آيکون هــا به عنــوان يکــي از مهم تريــن اجــزاي رابــط کاربــر گرافيکـي سـامانه هاي اطلاعاتـي تحـت تأثيـر عوامـل مختلـف فـردي و محيطـي اســت کــه از جملــۀ ايــن عوامــل مي تــوان بــه مــدل ذهنــي کاربــران اشــاره کــرد.
از آنجــا کــه مــدل ذهنــي بــر تعامــل کاربــران بــا ســامانه هاي اطلاعاتــي مؤثــر اســت و کاربــران را قــادر مي ســازد کارکردهــاي اجــزاي مختلــف ســامانه نظيــر آيکــون را پيش بينــي کننـد، بنابرايـن ، شناسـايي عوامـل مؤثـر بـر مـدل ذهنـي کاربـران مي توانـد بـه موفقيـت کاربـران در تعامـل بـا سـامانه ها کمـک کنـد و سـرعت عملکـرد آنـان را افزايـش دهـد.
بــه ايــن صــورت کــه آن هــا تأثيــر آيکون هــاي عينــي ، انتزاعــي و قــراردادي را بــا اســتفاده از ســنجه هاي اســتاندارد عملکــرد٣ اندازه گيـري کردنـد و دريافتنـد کـه سـاختار دانشـي کاربـران بـه عواملـي نظيـر آمـوزش ، تجربـه و ماهيــت گرافيکــي اطلاعــات ارائه شــده در رابــط وابســته اســت (Bruijn &McDougall, Curry ٢٠٠١).
ســپس ، بــا توجــه بــه اين کــه بــر اســاس نتايــج به دســت آمده از برخــي پژوهش هــا (Herbert ;١٩٩٠ Brugger ١٩٩٨)، آزمــون مطابقــت چندگزينــه اي معنــا بــراي تصويــر١ نتايــج مطلوب تــري نسـبت بـه سـاير روش هـا داشـت و درصـد بالاتـري از کاربـران قادر بـه پاسـخگويي صحيـح بودند، از ميــان شــيوه هاي ارزيابــي آيکون هــا از ايــن روش اســتفاده شــد، زيــرا ايــن آزمــون گزينه هــاي محدودتــري را مقابــل کاربــر قــرار مي دهــد.