چکیده:
شیوع بیماریهای همه گیر و چگونگی رویارویی و شیوه مقابله با این بیماریها در شناخت روند تحولات تاریخ اجتماعی دارای اهمیت بسیاری است. جوامع اسلامی در سرزمینهای مدیترانه شرقی دارای اشتراکات زیادی از نظر جغرافیایی، تاریخی و فرهنگی بوده اند. از همان آغاز ظهور اسلام و طی فتوحات مسلمانان و سپس در سراسر دوران حکومت امویان همواره یکی از دشواریهای جوامع اسلامی در مدیترانه شرقی شیوع نابهنگام طاعون و تلفات سنگین و پیامدهای گسترده ناشی از آن بود. یافته های پژوهش نشان میدهد که شیوع بیماری طاعون معروف به طاعون ژوستینین در اواخر دوره باستان در دو امپراتوری روم و ایران و انتقال آن به دوره اسلامی، مسلمانان را در سرزمینهای فتح شده با مسائل تازه ای مواجه ساخت و پیامدهای گسترده ای بر تحولات سده های نخستین اسلامی داشت. در پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی چگونگی شیوع ادامه دار بیماری طاعون در بخشی از تاریخ و جغرافیای جهان اسلام و بازتاب آن در تاریخنگاری و مباحث فکری و سیاسی مسلمانان مورد بررسی قرار گرفته است.
The prevalence of epidemics and how to deal with them is very important in understanding the changes of social history. Islamic societies in the Eastern Mediterranean have a lot in common features geographically, historically and culturally. One of the difficulties of Islamic societies in the Eastern Mediterranean since the beginning of the rise of Islam and during the Muslim conquests and then throughout the Umayyad period was the unexpected outbreak of the plagues and the heavy casualties and the consequences that resulted from them. The results of this study show that the outbreak of the plague known as the Justinian plague in the late antiquity in the two empires of Rome and Iran and its transfer to the Islamic period, faced new problems for Muslims in the conquered lands and had far-reaching consequences for the developments of the first centuries of Islam. In this study by descriptive-analytical method the continuous prevalence of plague in a part of the history and geography of the Islamic world and its reflection in the historiography and intellectual and political issues of Muslims has been investigated.
خلاصه ماشینی:
فلسفۀ علم ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دوفصل نامۀ علمی (مقالۀ علمی ـ پژوهشی)، سال یازدهم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٤٠٠، ١٤١ - ١٦٧ همه گیریهای طاعون در مدیترانه شرقی و بازتاب آن در تاریخ نگاری و مباحث فکری مسلمانان در اوایل دورة اسلامی احمد فضلینژاد * چکیده شیوع بیماریهای همه گیر و چگونگی رویارویی و شیوه مقابله با ایـن بیمـاریهـا در شـناخت روند تحولات تاریخ اجتماعی دارای اهمیت بسیاری است .
مورخان دیگـر نیـز از گسـترش ایـن ١٤٨ فلسفۀ علم ، سال یازدهم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٤٠٠ بیماری در عراق و از بین رفتن نیمی از جمعیت یا یک سوم مناطق طـاعون زده و همچنـین مرگ سپاهیان ایران در اثر این بیماری نوشته اند (مسعودی، ١٤٢٥ق : ج ٢١٢/١؛ ابـن بلخـی، ١٣٨٤: ١٠٨).
Dols) در مقالـه ارزشـمند خود درباره شیوع طاعون در اوایل دوره اسلامی ضمن اشاره به سوره «فیل » در قـرآن کـریم و مرگ سپاهیان ابرهه و اینکه لشکریان ابرهه از اتیوپی (حبشه ) بودند، این پرسش را مطـرح میکند که با توجـه بـه سـال وقـوع ایـن رویـداد یعنـی ٥٧٠م کـه همزمـان بـا سـال تولـد پیامبر اسلام (ص ) شناخته شده و نزدیکی آن با شیوع طاعون های پس از طاعون ژوستی نـین ، آیا ممکن است طاعون توسط سپاهیان ابرهه وارد شبه جزیره عربستان شده باشـد؟ بنـابراین اگر چنین است ، سال ها قبل از ظهور اسلام سرزمین حجاز نیز دستخوش طـاعون شـده بـود .