چکیده:
معنی‌شناسی دانشی است که با آن، مفهوم واژه‌ها و کلمات تحلیل می‌شود و در فهم معنای دقیق کلمه راهگشاست. با توجه به نظام معنایی و دایرۀ واژگانی که یک واژه در آن قرار می‌گیرد، مفهوم و معنای آن مشخص می‌شود و کاربرد و بسامد آن، اهمیت و جایگاه دقیق کلمه را برای ما مشخص می‌کند. بسامد بالای زهد در متون عرفانیْ آن را به یکی از مهم‌ترین کلیدواژه‌ها تبدیل کرده است. سنایی، شاعر قرن ششم هجری، نخستین‌بار مفاهیم عرفانی را به نظم درآورد و به زبان شعر سرود. زهد یکی از مهم‌ترین مفاهیم عرفانی است که سنایی آن را در اشعارش بیان کرده است؛ به‌گونه‌ای که واژۀ زهد یکی از واژگان کلیدی در آثار او به شمار می‌رود؛ ازاین‌رو بررسی معنی‌شناسی واژۀ زهد در آثار او اهمیت ویژه‌ای دارد. نویسندگان این پژوهش بر آن هستند تا با استفاده از شیوۀ معنی‌شناسی، دیدگاه سنایی را دربارۀ زهد تبیین کنند و معنای دقیق این واژه را در آثار او نشان دهند. تحلیل معناشناختی واژۀ زهد نشان می‌دهد که سنایی واژۀ زهد را در معنای اصلی خود به کار نبرده و حتی معنای نسبی و جدیدی به آن بخشیده که بیانگر دیدگاه ویژۀ او نسبت‌به زهد است. او زهد را در معنایی تازه و متفاوت به کار برده است که با استفاده از شیوۀ معنی‌شناسی می‌توان به این معنا پی برد.
Semantics is the knowledge by which the meaning of words and phrases can be studied and is helpful in understanding the exact meaning of a word. According to the semantic system and vocabulary in which a word is placed, its meaning and significance are determined and its use and frequency determine the importance and exact position of the word.. The high frequency of the word Zohd (asceticism) in mystical texts has made it one of the most important keywords. Sanaei, a poet of the sixth century AH, first arranged mystical concepts and san in the language of poetry. Asceticism is one of the most important mystical concepts that Sanaei has expressed in his poems. As the word asceticism is one of the keywords in his works, the semantics study of asceticism in his works is especially important. The authors of this study intend to use the semantic method to explain Sanai's view on asceticism and show the exact meaning of this word in his works. The semantic analysis of the word asceticism showed that Sanai did not use the word asceticism in its original meaning; rather,he gave it a relative and new meaningwhich expresses his special view on asceticism.
خلاصه ماشینی:
ازجمله پژوهش هاي صورت گرفته درباب زهد سنايي، «سيري در مضامين و معاني زهد در اشعار سنايي غزنوي و ابواسحاق البيري » (الوار، عزيزي و مسبوق ، ١٣٩٢: ١١٤-٩٣) است که انگيزه هاي اين دو شاعر را در روي آوردن به شعر زهد و شيوة نگرش آنها به دنيا و دلبستگي هاي آن بررسي مي کند و نشان مي دهد که با وجود همانندي بسيار در رويکرد اين دو شاعر به مفهوم زهد، تفاوت هاي قابل ملاحظه اي بين آن دو وجود دارد.
همچنين مقالات متعددي دربارة زهد به نگارش درآمده که در آنها شيوة معني شناسي به کار رفته است ؛ ازجمله مقالۀ «ميدان معناشناختي «زهد» در قرآن و بازتاب آن در ديوان شريف رضي » (شاملي و همکاران ، ١٣٩٦: ١٠٢-٧٩) که موضوع زهد را بررسي و ميدان معناشناسي آن را ترسيم مي کند و رابطۀ ميان اجزاي پيشرفتۀ سيستماتيک آن و ديگر واژگان اخلاقي مرتبط با آن در قرآن کريم را کشف مي کند؛ سپس ابعاد فني آن در ديوان عالم و شاعر بزرگ شيعي ، شريف رضي ، واکاوي مي شود.
به همين سبب ، علاوه بر بررسي واژة زهد در اشعار سنايي و در ارتباط با ديگر واژگان ، بايد به بررسي معناي اين واژه ، پيش از سنايي پرداخت تا مشخص شود سنايي زهد را در همان معناي اصلي که در قرآن و سنت آمده ، به کار برده يا معناي جديدي به آن بخشيده است ؛ زيرا هر کلمه قطع نظر از کلمات و واژگان ديگر، معناي خاص خود را دارد؛ به طوري که بيرون از دستگاه معني شناسي ، آن معنا را براي خود حفظ مي کند و آن ، معناي اساسي کلمه است .
(
, 
, 
)
