چکیده:
استفاده از عبارتهای خطاب استعاری در بیان احساسات و عواطف، موضوعی مهم در مطالعات جوامع به شمار میرود. پژوهش حاضر به منظور بررسی پدیدۀ اجتماعی عبارات خطاب استعاری از منظر زبانشناسی شناختی با سه هدف کشف انواع و بسامد استعارههای مفهومی، بسامد وقوع آنها در دو گروه سنّی مردان و زنان جوان و میانسال و میزان وقوع خطابهای استعاری در رابطه با کلّ آنها در گونۀ گفتاری ترکی آذری خوی صورت گرفته است. روش پژوهش، به شیوۀ تحلیل محتوا است و جمعآوری دادهها به روش میدانی و با استفاده از پرسشنامه از صد گویشور خویی انجام شده است. آمارها نشان میدهد که بر اساس طبقهبندی لیکاف و جانسون (1980) بسامد هرکدام از انواع عبارت-های خطاب استعاری در رابطه با یکدیگر به ترتیب استعارههای «ساختاری» (267) مورد، «هستیشناختی» (212) مورد و «جهتی» (3) مورد، نگاشت شدند. نتایج به دست آمده نشان میدهد: 1- میزان کاربرد انواع عبارتهای خطاب استعاری به ترتیب به زنان جوان (17/39%)، مردان جوان (22/28%)، مردان میانسال (30/19%) و زنان میانسال (31/13%) اختصاص دارند. 2- از کلّ عبارتهای خطاب به دست آمده، (1/55%) مربوط به خطابهای استعاری و (9/44%) مربوط به خطابهای غیر استعاری است؛ یعنی بیش از نیمی از خطابها در خوی ماهیت استعاری دارند.
Using metaphorical address terms to represent sentiments and feelings is an important subject in studying societies. This research aims to study this sociolinguistic phenomenon from a cognitive perspective and has three objectives: finding types and frequencies of conceptual metaphors, their rate of occurrence in address terms used by the two age groups of young and middle-aged women and men, and the amount of metaphorical address terms among all kinds in Azeri Turkish of Khoy. The study employed content analysis and data are collected by field study from 100 native speakers using a questionnaire. Statistics indicated that following the classification of Lakoff and Johnson (1980), frequencies of metaphorical address terms in relation with each other were structural metaphors (267) cases, ontological metaphors (212) cases and orientational metaphors (3) cases. Findings indicated that: 1) the greatest amount of using metaphorical address terms belonged respectively to young women (%39.17), young men (%28.22), middle-aged men (%19.30) and middle-aged women (%13.31), 2) out of the total number of obtained address terms, (%55.1) were related to metaphorical and (%44.9) to non-metaphorical address terms. We can thus conclude that more than half of addresses in Khoy have a metaphorical nature.
خلاصه ماشینی:
پژوهش حاضر به منظور بررسی پدیدٔە اجتماعی عبارات خطاب استعاری از منظر زبان شناسی شناختی با سه هدف کشـف انـواع و بسامد استعاره های مفهومی، بسامد وقوع آن ها در دو گروه سّنی مردان و زنان جوان و میـان سـال و میـزان وقـوع خطـاب هـای استعاری در رابطه با کلّ آن ها در گونۀ گفتاری ترکی آذری خوی صورت گرفته است .
مذهبی و فرهنگ و عوامل اجتماعی گویشوران خویی در نوع انتخاب عبارت هـای خطـاب اسـتعاری 1 تأثیر دارند، بسامد وقوع انواع طبقـات عبـارت هـای اسـتعاری مفهـومی بـه ترتیـب هسـتیشـناختی ، ساختاری ٢ و جهتی ٣ هستند، بسامد انواع عبارت های خطاب استعاری در گفتار زنان نسـبت بـه مـردان هم سنّ خود بیشتر است و حدود نیمی از خطاب های استفاده شده در زبان ترکی آذری خـوی ماهیـت استعاری دارند.
نوشتار پیش رو ضمن تکامل بخشیدن به پژوهش ها و نظرات پیشین ، برای اوّلـین بـار بـه تفکیـک عبارت های خطاب به استعاری و غیر استعاری و بررسـی اسـتعاره در پدیـدٔە اجتمـاعی عبـارت هـای خطاب استعاری از منظر زبان شناسی شناختی با سه هدف کشف انواع استعاره های مفهومی بـر اسـاس تقسیم بندی لیکاف و جانسون (١٩٨٠)، بسامد آن ها در گروه های سّنی مختلف مردان و زنـان و میـزان وقوع عبارت های خطاب استعاری در رابطه با کلّ آن ها در زبان ترکی آذری گونۀ گفتاری خوی اقـدام کرده است .
میتواند بـه شـیؤە خـاصّ خـود از عبـارت هـای خطـاب اسـتفاده کنـد، نگارندگان در پژوهش حاضر برآن هستند که عبارت های خطاب استعاری مورد استفاده در زبان ترکی آذری گونۀ گفتاری خوی را استخراج کرده و آن ها را از جنبه های مشخّص شده تحلیل کنند.