چکیده:
طوفان ماسه و گرد و غبار در مواقعی رخ می دهد که سطوح خشک با خاک سست در معرض بادهای شدید، متلاطم و غیرقابل کنترل، قرار گیرند. این شرایط معمولا با فعالیت انسان و تغییر کاربری اراضی در مناطق نیمه خشک و خشک تشدید میشود. منطقه دامغان به دلیل ساختار ژئواکولوژیک خود یک منطقه خاص را در نواحی خشک حوزه آبخیز بسته حاج علیقلی به وجود آورده است. در حال حاضر تعادل اکوسیستم منطقه تحت تأثیر بهره برداری های انسانی و فعالیت های باد می باشد. هدف این مطالعه، بررسی اولویت منابع ماسه در فرایند فرسایش بادی است. در این پژوهش، ترکیب و تغییرات اندازه دانه(دانهبندی) در واحدهای طبیعی سرزمین(لندفرمها) و واحدهای تحت فعالیت انسان(لنداسکیپ) مورد مقایسه قرار گرفت.در هر واحد منبع ماسه، اقدام به برداشت نمونه خاک یا رسوب سطحی گردید. نتایج این مطالعه نشان داد که واحد زمینهای کشاورزی حاوی بیش از 60 درصدذرات بزرگتر از 2000 میکرون هستند، در نتیجه ، این واحد نسبت به واحدهای دیگر، در برابر فرسایش بادی مقاوم است.در حالیکه، این مقدار برای حساسترین لندفرم (دشت آبرفتی همراه فرسایش آبی) به حدود 15 درصد می رسد. در همین حال ، نتایج دانه بندی ذرات زیر 2000 میکرون نیز نشان میدهد که واحد زمینهای کشاورزی حاوی بیشترین ذرات آسیب پذیر در برابر فرسایش بادی است. این به این معنی است که زمینهای کشاورزی پتانسیل بالایی برای تامین منابع ماسه در فرایند فرسایش بادی دارند.
Sand and dust storms occur when unchecked, strong or turbulent winds combine with
exposed loose soil dry surfaces. These conditions are usually exacerbated by human
activity and land use change in semi-arid and arid regions. The Damghan region, due
to its geoecological structure, has created a special features in the arid region on the
closed basin of Haj Aligholi. At present the ecosystem balance of the region is affected
by anthropogenic exploitation and wind activities. The aim of this study was to
investigate the priority of sand resources in the aeolian process. In this study, we were
compared the composition and variations of grain size in land natural units (landforms)
and human activity - based units (Landscape). In each unit of sand source were taken
soil or deposit samples. The results of granulometry show that Agricultural Land Unit
contain more than 60% of particles larger than 2000 microns; As a result, this unit is
more resistant to wind erosion than other units. Whereas, this value is about 15% for
the most sensitive landforms (alluvial plain with water erosion). On the other hand, the
granulometry results of particle below 2000 micron indicate that Agricultural Land
Unit contains the most vulnerable particles to wind erosion. This means that
agricultural land has a high potential to provide sand resources in the process of wind
erosion.
خلاصه ماشینی:
پوشش گياهي (١٩٩٣ ,Wolfe؛ ١٩٩٨ ,Lancaster؛ ٢٠٠٨ ,Okin)، پوسته هاي فيزيکي و يا بيولوژيکي (٢٠٠١ ,Belnap ٢٠٠٧ ,Neave؛٢٠١٥ ,Nield) ، گراول (سنگفرش ) ,Jianjun (٢٠٠١؛ ١٩٧٠ ,Cooke)، و ديگر عناصر غير فرسايش پذير(١٩٩٣ ,Raupach) از عوامل سطح زمين هستند که روي فرايند باد موثر مي باشند.
(به تصویر صفحه رجوع شود) شکل (١): منطقه مورد مطالعه (٢٠٢٠ Source: Authors, MODIS, Google Earth) ١٠٢ تحليل يافته هاي پژوهش - شرايط اقليمي بر اساس نتايج حاصل ازآمار ايستگاه سينوپتيک دامغان ، ميانگين بارش سالانه در دوره آماري ٣٢ ساله ، ١١٠ميليمتر بوده ، که حداقل بارش مربوط به ماه شهريور و حداکثر بارش مربوط به ماه اسفند مي باشد.
-متوسط قطر ذرات ، به عنوان عاملي براي ريزي يا درشتي ذرات -يکنواختي ، جورشدگي يا انحراف معيار، به عنوان انتشار اندازه ذرات در اطراف ميانگين -چولگي به عنوان تقارن يا انتشار ذرات به يک طرف ميانگين - کشيدگي به عنوان درجه تمرکز ذرات در رابطه با ميانگين و جور شدگي آنها در اطراف ميانگين يا در اطراف ذرات ريز يا درشت جدول ٣ : تجزيه و تحليل آماري خاک يا رسوب لندفرم ها در اندازه کمتر از دو ميليمتر (روش فولک و وارد) (به تصویر صفحه رجوع شود) Source: Research findings, 2020 پارامترهاي آماري اندازه دانه نشان مي دهد (جدول ٣ ) که ميانگين اندازه دانه ها در تمام نمونه ها، در محدوده ماسه درشت است درشت دانه بودن اندازه ذرات در نمونه ها مي تواند نتيجه چسبندگي ذرات توسط مواد آلي کودي ، املاح و يا سنگريزه باشد.
جدول ٥ : اولويت مقاومت به فرسايش بادي لندفرم ها بر اساس توزيع ذرات بزرگتر از دو ميليمتر (به تصویر صفحه رجوع شود) Source: Research findings, 2020 ١٠٨ پارامترهاي آماري ذرات کوچکتر از ٢ ميليمتر (جدول ٣ ) نشان مي دهد که ميانگين اندازه دانه ها در تمام نمونه ها، ماسه درشت بوده و مد طبقات نيز از طبقه ماسه ريز تا طبقه خيلي درشت را پوشش ميدهد.