چکیده:
استفاده از دیدگاههای جنسیتی در برنامهریزی شهری در دهههای گذشته بسیار رواج یافته و منجر به ایجاد پروژههایی تحت عنوان برنامه-ریزی جنسیتی یا برنامهریزی حساس به جنسیت شده است. لذا امروزه یکی از محورهای اصلی مورد توجه طراحی شهری و برنامهریزی شهری بخصوص در حوزه فضاهای عمومی "پردازش به عدالت جنسیتی" در طراحی فضاهای شهری است. رابطه جنسیت و فضای شهری امروزه یکی از بحثهای اساسی در عرصه جهانی است. در این راستا هدف پژوهش حاضر جایگاه زنان در برنامهریزی و طراحی فضاهای عمومی در شهرهای ایرانی - اسلامی (مطالعه موردی: شهر زاهدان) میباشد. پژوهش حاضر، از نظر هدف، جزء پژوهشهای کاربردی است. به منظور سنجش و تجزیه و تحلیل از نرمافزار SPSS و مدل TOPSIS، استفاده شده است. نتایج آزمون تی تک نمونهای جهت بررسی برنامهریزی و طراحی فضاهای عمومی در شهر زاهدان متناسب با جایگاه زنان در بعد (معنایی، فعالیتی، اجتماعی، کالبدی)، نشان از وضعیت نامناسب طراحی فضاهای عمومی متناسب با جایگاه زنان در این ابعاد میباشد. با توجه به یافتهها و محاسبات انجام شده در مدل تاپسیس، از نظر متخصصین و کارشناسان، بعد فعالیتی با کسب مجموع امتیاز (833/0)، در رتبه نخست تاثیرگذاری و اهمیت قرار دارد. همچنین بعد اجتماعی با کسب امتیاز (776/0)، در درجه دوم تاثیرگذاری قرار دارند. از نظر متخصصین و کارشناسان بعد کالبدی در آخرین درجه تاثیرگذاری و اهمیت در برنامهریزی و طراحی فضاهای عمومی در شهر زاهدان میباشد.
The use of Gender perspectives in urban planning has become widespread in the past decades
and has led to the creation of projects called Gender planning or Gender-sensitive planning.
Therefore, today one of the main focuses of urban design and urban planning, especially in
the field of public spaces "Gender. Equality processing" in the design of urban spaces. The
relationship between Gender and urban space is one of the most widely debated in the world
today. In this regard, the purpose of the present study is the Analysis of dimensions and
components, the position of women in planning and designing public spaces in Iranian-
Islamic cities (Case Study: Zahedan). The purpose of the present study is applied research. In
terms of method, it also falls into the qualitative-quantitative hybrid research group. SPSS
software and TOPSIS model were used for measurement and analysis. Results of one-sample
t-test for planning and designing public spaces in Zahedan in accordance with women's
position in dimension (semantic, activity, social, physical) An indication of the poor state of
the design of public spaces is commensurate with the position of women in these dimensions.
According to the findings and calculations done in TOPSIS model, according to experts and
experts, the activity dimension with the total score (0.833) is in the first place of influence.
Also, the social dimension with a score of (0.776) are secondarily influential. According to
the experts and experts, the physical dimension is of the utmost importance and importance in
the planning and design of public spaces in Zahedan.
خلاصه ماشینی:
تحليل ابعاد و مولفه هاي جايگاه زنان در برنامه ريزي و طراحي فضاهاي عمومي در شهرهاي ايراني- اسلامي (مطالعه موردي: شهر زاهدان) سودابه هاشم زهي گروه جغرافيا و برنامه ريزي شهري، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامي، زاهدان، ايران * معصومه حافظ رضازاده گروه جغرافيا و برنامه ريزي شهري، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامي، زاهدان، ايران مريم کريميان بستاني گروه جغرافيا و برنامه ريزي شهري، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامي، زاهدان، ايران تاريخ دريافت : ١٣٩٩/٧/٢٩ تاريخ پذيرش: ١٣٩٩/١١/٣ چکيده استفاده از ديدگاه هاي جنسيتي در برنامه ريزي شهري در دهه هاي گذشته بسيار رواج يافته و منجر به ايجاد پروژههايي تحت عنوان برنامه ريزي جنسيتي يا برنامه ريزي حساس به جنسيت شده است .
در شهر زاهدان از جمعيت ٦٧٢٥٩٨ نفري ٣٣٠٦٥ نفر را زنان تشکيل ميدهند، در اين شهر عمدتا فضاهاي عمومي شهري جنبه اي مردانه دارد تا جايي کـه در برخـي از ايـن فضاها به دليل فقدان برنامه ريزي مناسب و توجه نکردن به نيازهاي زنان، به مشکلات و مسائل مربوط به آنـان نظيـر نياز به فضايي براي خود شکوفايي و ارايه توانمنديهاي فردي، برقراري پيونـد ميـان کـار، خـانواده و فعاليـت هـاي اجتماعي توجه نشده است و در مقابل بر سطح محيط هاي ناامن شهري افـزوده شـده اسـت .
لـذا پـژوهش در صـدد پاسخگويي به اين سوالات ذيل ميباشد: ابعاد و مولفه هاي جايگاه زنان در برنامه ريزي و طراحي فضاهاي عمومي در شهرهاي ايراني- اسلامي با تاکيد بر شهر زاهدان کدامند؟ و کدام يک از آنها از اهميت بيشتري برخوردار ميباشد؟ پژوهش حاضر ماهيتي کاربردي دارد.