چکیده:
تدفین حیوانات سنتی است که در اواخر هزارۀ دوم پیشازمیلاد در نقاط مختلف فلات ایران، بهویژه شمال و شمالغرب ایران رواج داشته است. هدف از این پژوهش توضیح و تبیین سنت قربانی حیوانات برای طبقات اجتماعی خاص در عصرآهن است. نکتۀ اساسی این است که همۀ این حیوانات خفهشده و بعد در کنار صاحب گور دفن شدهاند تا در دنیایی دیگر مورد استفاده صاحب خود قرار گیرند. اما این مسأله ظاهراً در مورد تدفین سگ بهدست آمده از محوطۀ گوهرتپه واقعدر شمال ایران، صدق نمیکند؛ زیرا این سگ سرش بریده شده و بعد به حالت چمباتمه درون خمره قرار داده شده است. ازجمله پرسشهای پژوهش حاضر این است که، چرا در بعضی از محوطههای عصر آهن منطقۀ شمال و شمالغرب ایران، حیواناتی چون سگ و اسب را قربانی میکردند؟ و چرا سگ مکشوف از محوطۀ گوهرتپه بهمانند تدفین انسانی بهشکل چمباتمه و در داخل خمرۀ سفالی و همراه با هدایای تدفینی مخصوص خود سگ قرار داده شده است؟ فرضیۀ پژوهشی حاضر در پاسخ به این پرسش این است که در بعضی از گورهای عصر آهن منطقۀ شمال و شمالغرب ایران، حیواناتی چون اسب و سگ را در کنار صاحب گور که از افراد برجستۀ جامعه بودند، دفن میکردند تا در دنیای دیگر مورد استفاده صاحب خود قرار گیرند. همچنین قرار گرفتن تدفین سگ درون خمره و همراه با هدایای تدفینی مخصوص سگ، نشان میدهد که صاحب سگ از ارزش والایی در جامعه برخوردار بوده است؛ زیرا ابعاد گور بسیار وسیع بوده و در کنار صاحب گور تعداد زیادی ابزارهای جنگ و اشیاء زینتی زرین نیز بهدست آمده است. در این پژوهش با استفاده از روش میدانی و مشاهدات عینی به بررسی تدفین خمرهای سگ و مقایسۀ آن با دیگر تدفینهای حیوانی در این منطقه، پرداخته شده است. نتایج نشان میدهد که این تدفین یک نوع سنت قربانی در هزارۀ اول پیشازمیلاد است و این احتمال وجود دارد که با سر حیوان بر طبق مراسم خاصی در قربانی حیوانات رفتار میشده است و دلیل کم بودن این نوع تدفین، قربانی کردن حیوانات برای تعداد کمی از افراد خاص و یا بالاترین فرد یک جامعه ازلحاظ موقعیت اجتماعی بوده است.