چکیده:
چیستی مفهوم تجدد امثال (تجدد اعراض) و تأثیر آن در تبیین در نظریۀ خلقت و ارتباط آن با حق- تعالی- از نظرگاه اشاعره و مولانا موضوع این مقاله است. تحقیق حاضر میکوشد تا در روند نظم سازمان یافتة خود به این مسئلة اصلی پاسخ دهد که آیا بین این دو دیدگاه در مسئلة تجدد امثال، تفاوتی وجود دارد؟ در فرض وجود تفاوت، ریشهایترین و اساسیترین تفاوتها کدام است؟ فرضیة تحقیق پیش رو بر این است که یین دیدگاه اشاعره و مولانا تفاوتهایی وجود دارد، اشاعره گرایشات دینی و اعتقادی خاصی دارند و با اینکه برای ارادة الهی و قدرت عظیم حق تعالی نسبت به همة موجودات، عمومیت قائل شدهاند در عین حال، تجدد امثال را در اجسام و انواع جواهر جایز نمیشمارند و این قاعده را تنها در بارة اعراض قائل هستند، لیکن مولانا در این مسئلة دیدگاه عرفانی دارد و بر این عقیده است که تجدد امثال، افزون بر اعراض شامل جواهر عالم نیز میشود. روش پژوهش به کار گرفته شده در این مقاله، روش کتابخانهای و توصیفی- تحلیلی است که پس از بررسی آثار عمدة اشاعره و مولانا در مسئلة مورد بحث، آنها را به روش توصیفی- تحلیلی تبیین نمودهایم.
The present study is concerned with the essence of the concept of renewal of archetypes and its effect on the clarification of the creation theory and its relation with God the Almighty from the viewpoint of Ash'arites and Rumi. It is a systematic attempt to provide an answer to the key question of whether there are any differences between these two viewpoints with regard to the issue of renewal of archetypes. Assuming that there are differences, what are the major differences? It is hypothesized that there are differences between the viewpoints of Ash'arites and Rumi. Due to their religious and specific beliefs, although Ash'arites generalize God’s will and power to all the creatures, they consider it illegitimate to apply the renewal of etypes to objects and types of primary substance. They maintain this principle applicable only to outward appearances. However, Rumi takes a mystical view on this issue. He believes that the renewal of archetypes includes both outward appearances and primary substances. The present study has adopted a library descriptive-analytic research method.
خلاصه ماشینی:
تحقیق حاضر میکوشد تا در روند نظم سازمان یافتۀ خود به این مسئلۀ اصلی پاسخ دهد که آیا بین این دو دیدگاه در مسئلۀ تجدد امثال ، تفاوتی وجود دارد؟ در فرض وجود تفاوت ، ریشه ایترین و اساسیترین تفاوت ها کدام است ؟ فرضیۀ تحقیق پیش رو بر این است که یین دیدگاه اشاعره و مولانا تفاوت هایی وجود دارد، اشاعره گرایشات دینی و اعتقادی خاصی دارند و با اینکه برای ارادة الهی و قدرت عظیم حق تعالی نسبت به همۀ موجودات ، عمومیت قائل شده اند در عین حال ، تجدد امثال را در اجسام و انواع جواهر جایز نمیشمارند و این قاعده را تنها در بارة اعراض قائل هستند، لیکن مولانا در این مسئلۀ دیدگاه عرفانی دارد و بر این عقیده است که تجدد امثال ، افزون بر اعراض شامل جواهر عالم نیز میشود.
آنان چون که اقسام جواهر را ثابت نشریۀ علمی آینۀ معرفت ، سال بیست و یکم ، شمارٔە شصت و هفت ، تابستان ١٤٠٠ __________________________________________________________________________________________ میدانند و حرکت و تبدیل را جایز نمیدانند، این توهم به آنان دست داده است که اگر حال اعراض هم بدین منوال شد، لازم میآید که هستی و بقای ممکنات ، مستغنی از مبدأ آفرینش شود، غافل از اینکه بدون التزام به آن قاعده نیز کارخانه صنع هرگز از کار نخواهد افتاد و فیض الهی هیچگاه منقطع نمیگردد (همایی، ١٣٥٦، ص ١٥).