چکیده:
بررسی استعارهها با رویکرد شناختی، نشان میدهد تصورات ذهنی به مفاهیم انتزاعی تسری مییابند. گویشوران زبان ترکی با الهام از پدیدههای طبیعت مانند حیوانات، گیاهان و ... در گفتارهای روزمره کاربرد استعاری از آن پدیدهها را ارائه میکنند. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی فراوانی و درصد مهمترین مفاهیم ساختواژی، بررسی سهم این نامها در فرایندهای واژهسازی و سهم جنسیت واژههای استعاری طبیعت در زبان ترکی است. دادههای این پژوهش از طریق انجام مصاحبه با 70 گویشور زبان ترکی بدست آمد و درنهایت، 677 واژه گردآوری شد. ابتدا فراوانی و درصد مفاهیم ساختواژی مورد ارزیابی قرار گرفت، سپس سهم بخشهای طبیعت در فرایندهای واژهسازی و سهم جنسیت این واژهها بررسی شد. یافتههای پژوهش بیانگر آن است که طبیعت بر گفتار گویشوران زبان ترکی تأثیر میگذارد و آنان در گفتارشان از نامهای طبیعت به صورت استعاری بهره میگیرند. در واژههای استعاری طبیعت در ترکی به ترتیب ترکیب، اشتقاق، ترکیب و اشتقاق، نامآوا، وامگیری واژگانی و تکرار بالاترین کاربرد را دارند. همچنین نامهای مربوط به حیوانات، پرندگان و حشرات بیشترین کاربرد استعاری را در این زبان دارند. همچنین بیشترین واژهها مربوط به جنس خنثی است. نتایج پژوهش در شناخت بیشتر استعاره برای شاعران، معلمان، نویسندگان و زبانشناسان میتواند مفید واقع شود.
The study of metaphors through cognitive approach illustrates mental images would lead to abstract concepts. Turkish speakers compare humans and some environmental factors with nature phenomena such as animals, plants, and so on, and present metaphoric uses of those phenomena. The purpose of this study was to evaluate the frequency and percentage of the most significant word structures of nature metaphors in Turkish. Another aim was to evaluate the names of nature in word formation processes and their gender. Research data were collected through field study and interviews with 70 Turkish speakers that 677 words were collected. First, the frequency and percentage of morphological concepts were investigated. Then nature word structures role and share of gender in word formation processes of these words were dealt with. The findings revealed that nature has influence over speaker´s speech and they utilize names of nature in their speech metaphorically. In Turkish metaphoric nature words compounding, derivation, compound and derivation, onomatopoeia, and borrowings have the highest rate of use respectively. Furthermore, the names attributing to animals, birds, and insects have the highest rate of metaphoric use. The results have significant benefits to poets, teachers, authors, and linguists to reach a better understanding of metaphors.
خلاصه ماشینی:
زبان شناخت ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دوفصل نامۀ علمی (مقالۀ علمی ـ پژوهشی )، سال دوازدهم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٤٠٠ ارزیابی بازنمودهای واژه های استعاری طبیعت در زبان ترکی ایرج ظفری * بهزاد رهبر**، محمدرضا اروجی *** چکیده بررسی استعاره ها با رویکرد شناختی، نشان میدهـد تصـورات ذهنـی بـه مفـاهیم انتزاعـی تسری می یابند.
برخی واژه های طبیعت از نام هـای حیوانـات ، درختـان ، گـل هـا، گیاهـان و محـیط وارد زبان ترکی شده و بخشی از فرهنگ واژگان این گویش را تشکیل داده اسـت .
منظور از واژه هـای اسـتعاری در ایـن پـژوهش ، آن دسـته از واژه هـایی هسـتند کـه کـه گویش ور زبان ترکی از پدیده های طبیعی پیرامونی اعم از طبیعت گیاهی، حیـوانی و انسـانی وام می گیرد و بر اساس تشابه ـ که شالودة شکل گیری استعاره است ـ کـاربردی اسـتعاری از آن پدیده را ارائه می کند؛ به عنوان مثال ، در زبان ترکـی بـا الهـام از طبیعـت گوینـده زیبـایی چهره و جمال معشوقه خود را به آهو تشبیه می کند تا با گفتن کلمـه جئیـران [rαneEι] عمـق احساس خود را در بیان زیبایی وی به صورت کامل به تصویر بکشد.
در بخـش تحلیل داده ها ضمن معرفی روش پژوهش مهمترین فرایندهای واژه سازی و معنـایی بـا ذکـر مثال هایی از لغات ترکی مورد بحث قرار خواهد گرفت و فراوانی و درصد کـاربرد آن هـا در 199 ٤ زبان شناخت ، سال دوازدهم ، شمارة اول ، بهار و تابستان ١٤٠٠ واژه های استعاری طبیعت نشان داده خواهد شد؛ همچنین فراوانـی و درصـد جنسـیت ایـن واژه ها ارائه خواهد شد.