چکیده:
در این پژوهش، تشبیه به عنوان یکی از صور خیال شاعرانه ، در مثنوی های
شهریار از تمام دریچه ها مانند وجه شبه، ادات تشبیه، انواع تشبیه، تقیید، حسی و
عقلی بودن، مفرد و مرکّب بودن، بسامد به کارگیری تشبیه ، بررسی و تحلیل
می شود. در ادامه با بررسی آماری و بسامدی مباحث، به بیان و تحلیل نگرش
شهریار درکاربرد تشبیهات پرداخته شده است. از موارد ویژه در این تحقیق که
بسیار دقیق و جزیی به مثنوی های شهریار پرداخته شده ، می توان به
وجه شبه های ابتکاری شهریار، ابتکار و خلاقیت وی درآوردن مضامین نو و
تازه اشاره کرد. بیشترین بسامد تشبیه در مثنوی های شهریار مربوط به تشبیه
ساده با(55%)درصد است. بیشترین گرایش شهریار به تشبیهات محسوس به
محسوس است که در مثنوی ها(72/6)درصد را دربردارد و کمترین گرایش
مربوط به تشبیهات معقول به معقول می باشد که حدود(0/7)است . همچنین
بیشترین مشبه تشبیهات را «اوصاف انسانی»در بردارد که (39/5)درصد و
بیشترین مشبّه به را «عناصر طبیعت» با (29%)به خود اختصاص داده اند.
خلاصه ماشینی:
* علي صفي زاده چکيده در اين پژوهش ، تشبيه به عنوان يکي از صور خيـال شـاعرانه ، در مثنـوي هـاي شهريار از تمام دريچه ها مانند وجه شبه ، ادات تشبيه ، انواع تشبيه ، تقييد، حسّي و عقلي بودن ، مفرد و مرکّب بودن ، بسامد به کـارگيري تـشبيه ، بررسـي و تحليـل مي شود.
براي تشبيه هدف هاي گوناگوني برشمرده اند، امّا مي توان گفت کـه «هـدف اصـلي تـشبيه ، تبيـين و آشکار کردن انديشه اي است که در ذهن پديدار مي شود، امّا به دليل محـدوديت زبـان ، گوينده قادر نيست به خوبي آن را روشن سازد و با زبان مرسوم بيان کنـد، بنـابراين بـه مدد عنصر خيال دست به دامن تشبيه مي شـود»(آقاحـسيني و همکـاران ، ٧٤:١٣٩٤).
در اين تحقيق به تحليل تمامي تشبيهات در مثنوي هاي شهريار کـه تعـداد ابيـات آن ها به ٤٤١٣ بيت مي رسد، پرداخته شده و درآن به جنبه هاي ساختار، حـسّي و عقلـي بودن طرفين ، وجه شبه و ادات تشبيه ، انواع و بسامد تشبيهات ، احوال مـشبّه و مـشبّه بـه پرداخته شده و در ادامه در قالب جدول و نمودار، درصـد فراوانـي تمـامي تـشبيهات از دريچه هاي گوناگون دسته بندي و تحليل شده است .
در مورد تشبيه بليغ بايدگفت که «در اين نوع تشبيه ، مـشارکت بـه اوج مـي رسـد و نـوعي عينيت و ادّعاي يکي بودن مشبّه و مشبّه به در ذهن تداعي مي شود، زيرا بـا ذکـر ادات و وجه شبه حالت پخته خواري به ذهن دست مي دهد» (علوي مقدم ، ٨٧:١٣٧٩).