تحلیل درون‌مایه‌های عرفانی و اخلاقی در داستانی از بیدل دهلوی مقاله

عرفان اسلامی زمستان 1400 - شماره 70 ، B (دانشگاه آزاد/ISC (‎24 صفحه - از 47 تا 70 )

کلیدواژه ها: اخلاق عرفان عشق بیدل‌دهلوی کامدی و مدن Kameday and Madan mysticisim love behavior Bidele Dehlavi

چکیده:

مثنوی «عرفان» یکی از مهم‌ترین آثار منظوم بیدل دهلوی است که برمبنای عشق و با تبیین رابطة خداوند و انسان آغازمی‌شود و به شرح حقایق کائنات و نکات عرفانی- فلسفی و مسائل جهان‌شناسی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی می‌پردازد. بیدل در این مثنوی - چنانکه رسم عرفاست - مطالب خویش را با داستان‌پردازی‌های خاصّ همراه‌می‌سازد. یکی از تأثیرگذارترین حکایات این مثنوی، داستان «کامدی و مَدَن» است؛ بیدل با طرح مفاهیم اخلاقی و عرفانی در این داستانِ عاشقانه، طالبِ حقیقی را برای حصول به معرفت و کمال، به مکاشفة درونی دعوت‌می‌کند و تنها راه وصول به معشوق حقیقی را فانی‌شدن در دریای عشق می‌داند. پژوهش حاضر ضمن معرّفی این داستان، به تحلیل و تبیین درون‌مایه‌های آن پرداخته‌است. براساس یافته‌ها، پیکرۀ اصلی این داستان برپایۀ عشق، عرفان و اخلاق بنا‌شده‌است؛ از نگاه بیدل، عشقِ حقیقی با هستی عاشق سرشته‌شده و عاشق را تا سرحدّ مرگ و جنون می‌کشاند، امّا با امید، سعی و همّت و صبر و توکّل می‌توان به وصالِ جاودانگی نائل‌آمد.

خلاصه ماشینی:

تاریخ دریافت:11/9/1397 فصلنامه علمی عرفان اسلامی تاریخ پذیرش:23/2/1398 سال هجدهم، شماره 70، زمستان 1400 تحلیل درون‌مایه‌های عرفانی و اخلاقی در داستانی از بیدل دهلوی سودابه بخشایی 1 زرّین تاج واردی 2 چکیده مثنوی «عرفان» یکی از مهم‌ترین آثار منظوم بیدل دهلوی است که برمبنای عشق و با تبیین رابطة خداوند و انسان آغازمی‌شود و به شرح حقایق کائنات و نکات عرفانی- فلسفی و مسائل جهان‌شناسی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی می‌پردازد. مثنوی «عرفان» داستان عشق، آفرینش هستی و انسان است؛ بیدل در این مثنوی، بدون هرگونه سرآغازی تحت‌عنوان تحمیدیه، مناجات یا هرنوع «سرآغازنامه‌ای» که غالباً در آثار کلاسیک می‌بینیم، به یک‌باره از خلقت آدم(ع) وآدمی(انسان)، پس از بیتی نغز در وصف کانون و بنیاد هستی یعنی «عشق»، سخن را ازسرمی‌گیرد: [%%ابتدای جدول%%عقل و حس، سمع و بصر، جان و جسد; ; هــمه عشــق است، هو الله احد عشق از مشت خاک آدم ریخت; ; آنقدر خون که رنـگ عالم ریخت چــیست آدم؟ تــجــلّی ادراک; ; یــعنی آن فـــهم مـعنی لــولاک قلزم کاینات و هرچه در اوسـت; ; جـوش بـی تابی حـقیقت اوسـت ; ; (بیدل‌دهلوی، 1388: 29) %%انتهای جدول%%] این مثنوی دربرگيرندۀ يك دورۀ كامل از جهان‌شناسی، انسان‌شناسی و خداشناسی عرفانی بيدل است؛ مثنوی عرفان از آثار گرانقدر شعر عرفانی به زبان فارسی است كه در آن نور حكمت الهي با زبان شيفتۀ شاعرانه يكی‌شده‌است و بی هيچ تعصّبی مي‌توان آن را به‌لحاظ‌ عمق و ژرفای انديشه و زبان، هم‌وزن و همسنگ آثاريی چون مثنوی معنوی و حديقۀ سنايی و منطق‌الطّير عطّار به‌حساب‌آورد.

دریافت فایل ارجاع :
(پژوهیار, , , )

دانلود PDF
دانلود HTML

لینک کوتاه:

صفحه:

ورود / عضویت

برای مشاهده متن مقاله و یا دانلود آن لازم است وارد پایگاه شوید. در صورتی که عضو نیستید از قسمت عضویت اقدام فرمایید.

ورود