چکیده:
در برخی موارد مشاهده میگردد که طرفین ضمن عقد نسبت به حذف و یا سلب قسمتی از قرارداد توافق
مینمایند و یا اموری زاید بر آنچه را که در متن قرارداد وجود دارد مورد توافق قرار دهند که چنین حذف و
اضافهای محصول عامل و یا فایده حقوقی دیگری به نام شرط است؛ لذا شرط نتیجه یکی از شروط ضمن عقد
میباشد؛ شرط نتیجه به شروط صحیح و باطل تقسیم میشود. آثار تعهد به نتیجه باطل در فقه و حقوق موضوعه
ایران را میتوان در تعهد به شرط نتیجه باطل در قراردادها و نیز آثاری مانند فسخ و... نام برد. بر این اساس بطلان
تعهد به شرط نتیجه در صورت باطل بودن موجب میشود مشروط له اختیار فسخ معامله یا پذیرش آن بدون
شرط را داشته باشد مگر آن که خود در زمان عقد. به بطلان تعهد به نتیجه باطل آگاه باشد. از آنجا که فقها و
حقوقدانان در بحث تخلف از شرط نتیجه» قائل به صرف ایجاد حق فسخ عقد برای مشروط له شدهاند، میتوان
اختیار فسخ عقد مشروط را به عنوان قاعده عمومی اثر بطلان شرط نتیجه باطل پذیرفت.
خلاصه ماشینی:
(محدثی، علی، ماهیت حقوقی شرط نتیجه، ص135) اما هرگاه شرط نتیجه در عقد غیر معوض به عنوان مورد نظر متعاملین نباشد، مانند آنکه پدری ضمن هبه خانه خود به پسرش شرط نماید منافع خانه به مدت 5 سال از تاریخ عقد متعلق به او باشد در این فرض مقصود متعارف، معوض شدن هبه نیست، پس چنانچه قبلا منافع خانه توسط وکیل پدر به دیگری اجاره داده شده و پدر از آن بی اطلاع باشد، شرط نتیجه فضولی تلقی می شود و اگر بخاطر رد از سوی مالک منافع شرط نتیجه باطل شود، بی تردید بطلان شرط موجب بطلان عقد نمیگردد.
( قاسم زاده، سید مرتضی، ص 146) زیرا با علم به عدم پیدایش شرط معامله کرده و مانند آن است که معامله بسیط و بدون شرط انجام شده باشد(امامی، حسن، ص 290) 2-2 اجبار مشروطٌ علیه به انجام شرط و جبران خسارت اگر شرط دارای شرایط لازم برای حصول نتیجه نباشد مانند آنکه مشروط علیه پیش از اشتراط انتقال ملکیت عین معین آن را به شخص دیگری فروخته باشد می توان مشروط علیه را ملزم به ایفای تعهد کرد و در صورت عدم ایفای تعهد به جبران خسارت و پرداخت بدل یا قیمت مال اجبار نمود؟ در ماده 49 کنوانسیون بیع بین المللی کالا نقض تعهد علی الاطلاق زمانی قرارداد را قابل فسخ میسازد که از نظر معیارهای این کنوانسیون اساسی محسوب شود در غیر اینصورت طرف مقابل فقط حق مطالبه ی جبران خسارت را دارد.