چکیده:
اصفهان به عنوان یکی از جایگاههای تمدن اسلامی همواره مورد توجه فرهیختگان و سیاحان و حتی عالمان دینی بوده و زادگاه اندیشمندان، محدثان، راویان حدیت، مفسران و قاریان متعددی است که با بررسی در ادوار و سدههای آغازین اسلام پی میبریم برخی از دانشمندان فنون قرآنی از این خطه بوده و یا در این حوزه علمی کسب معلومات و علم کرده و فیوضات ربانی و قرآنی را به قلوب و استماع دانشپژوهان رساندهاند که در پنج سده اول تاریخ اسلام، شاهد حضور حدود چهل دانشمند هستیم که تالیفاتی در تفسیر و علوم قرآن داشته که بررسی دوران زندگانی و خدماتی آنان نکات زیبائی را در تاریخ و تمدن قرآنی شهر اصفهان بازگو خواهد کرد؛ اینکه تالیفات این قرآن پژوهان در سدههای مختلف چه بوده و با چه هدفی نگاشته شده و چه تاثیری بر حیات فکری مردم اصفهان داشته است، سوال اصلی این پژوهش است که سعی شده با مطالعات کتابخانهای و تحلیلهای تاریخی به این سوال پاسخ داده شود. ترویج علوم قرآنی، آموزش صحیح قرائت قرآن، ترویج مفاهیم شیعی با توسل به تفسیر آیات قرآن از جمله اهداف قرآن پژوهان اصفهان در پنج سده نخست به شمار میرودلازم به ذکر است اولا برخی از قران شناسان آن سدهها هیچگونه تالیفی نداشتهاند که در این مقاله نیز نامی از آنان برده نشده است و ثانیا منظور از اصفهان منطقه و شهر کنونی و روستاهای مجاور و نزدیک است.
خلاصه ماشینی:
نام وفات تالیفات قرآنی دامنه تحقیق احمد رازى 258 ق تفسیری بر قرآن تفسیر قرآن اسماعیل ابن مردانبه 260 ق تفسیری بر قرآن تفسیر قرآن داوود ظاهرى 270 ق «احکام القرآن» تفسیر قرآن ابراهیم ثقفى 283 ق «ما نزل من القرآن فى امیرالمؤمنین » تفسیر قرآن ابن النبیل 287 ق تفسیری بر قرآن تفسیر قرآن عبدالرحمن رازى اصفهانى 291 ق تفسیری بر قرآن تفسیر قرآن ابو عبداللّه اصفهانى - «الجامع» «رسم القرآن الکریم» «العدد» «جواز قرآءة القرآن على طریق المخاطبة» علوم قرآن 7- سده چهارم در این سده ستاره اقبال اصفهان طلوع کرد و این شهر به تصرف آلبویه درآمد و توسعه و گسترش آن شروع شد و جمعیت آن افزایش یافت و بزرگان دستگاه آلبویه، همچون صاحب بن عبّاد، دانشمند، سیاستمدار و وزیر آلبویه به عمران و آبادانی اصفهان توجه خاصی نشان دادند و عمارات عالی و مسجدی به نام جورجیر با مناری به ارتفاع یکصد ذِراع با شبستانها و خانقاهها و کتابخانهها و مَدرَس ساخته شد (مافروخی، 1385، 86) و شهر چنان با عظمت گشت که ابن حوقل در سال 367ق شهر اصفهان را آبادان و پرجمعیت، ثروتمند و شهری بازرگانی معرفی و اشاره میکند که در کنار زاینده رود کاخهای مجللی وجود داشته است (ابن حوقل، 1345، 105) این شکوه و آبادانی تنها در ابنیه نبوده بلکه در فرهنگ و دانش نیز در سده چهارم و پنجم شاهد گسترش علم و حضور اندیشمندان و نخبگان در بین احاد مردم اصفهان هستیم که از انبوه این پژوهشگران، گزارشِ شانزده قران پژوه در سده چهارم در این شهر به ما رسیده است: 1- «ابو العباس، ولید بن ابان بن توبه اصفهانی»(متوفای 310ق) در دو زمینه تفسیر و حدیث تلاشهای علمی فراوانی داشت و بسیاری از عالمان اهل سنّت به روایاتش اعتماد و اطمینان دارند و از مفسّران بزرگ قرآن کریم به حساب میآید که توانسته تفسیر کاملی بر قرآن بنگارد.