چکیده:
در سالهای اخیر، پایگاه های اینترنتی متعددی با موضوع نسخ خطی اسلامی راه اندازی شده اند که
طیف متنوعی از خدمات کتابخانه ای را به کاربران خود ارائه می دهند. این خدمات که عمدتا با
تمرکز بر دسترسی کاربر به نسخة دیجیتال نسخة خطی و یا اطلاعات نسخه شناختی و کتابشناختی
آن سامان داده شده اند، بیشتر ساختار بانک های اطلاعاتی را دارند و روند بازیابی اطلاعات در آنها
بیش از هر چیز، وابسته به موتورهای جستجوی این پایگاه های اطلاع رسانی است. در حقیقت،
اصلی ترین ابزار کاربر برای یافتن مادة کتابخانه ای موردنظر همین موتورهای جستجو است. با
وجود این، اغلب الگوریتم های جستجوی به کاررفته در این موتورها با الگوی رسم الخط زبان های
اروپایی سازگاری دارند و در نگارش این الگوریتم ها، به رسم الخط عربی- فارسی که رسم الخط
اصلی مجموعة فرهنگی تمدن اسلامی است، توجه چندانی نشده است. همین امر و نیز مشکلات
فنی- ساختاری موجب می شود تا کاربر برای بازیابی مواد آرشیوی موردنظر خود در پایگاه های
نسخ خطی اسلامی با دشواری های متعددی روبه رو شود. در مقالة حاضر تلاش بر آن است تا
دشواری های یاد شده را بررسی و پیشنهاداتی برای به روز رسانی موتورهای جستجوی این قبیل
پایگاه های اینترنتی ارائه شود.
خلاصه ماشینی:
اين خدمات که عمدتا با تمرکز بر دسترسي کاربر به نسخة ديجيتال نسخة خطي و يا اطلاعات نسخه شناختي و کتابشناختي آن سامان داده شده اند، بيشتر ساختار بانک هاي اطلاعاتي را دارند و روند بازيابي اطلاعات در آنها بيش از هر چيز، وابسته به موتورهاي جستجوي اين پايگاه هاي اطلاع رساني است .
واژگان کليدي : نسخة خطي اسلامي ، پايگاه اينترنتي ، موتور جستجو، الگوريتم جستجو، رسم الخط عربي - فارسي ، نويسه گرداني (Transliteraton) 171 مقدمه در سال هاي اخير، روند ديجيتال سازي در بسياري از مجموعه هاي آرشيوي نسخ خطي اسلامي در سراسر جهان ، شتاب چشمگيري گرفته است و اغلب اين مجموعه ها برنامه هاي متعددي براي راه اندازي پايگاه هاي اطلاع رساني ديجيتال تحت شبکة جهاني اينترنت به اجرا گذاشته اند١.
در اين بانک هاي اطلاعاتي ، کاربران مي توانند مادة آرشيوي (در اينجا، نسخة خطي ) موردنظر خود را به سه شيوه جستجو کنند: بازيابي از طريق درختوارة موضوعي بازيابي از طريق ترتيب الفبايي بازيابي از طريق موتور جستجوي بانک براي مجموعه هايي که تعداد کمي عنوان را در خود جاي داده اند و اين عناوين نيز تنوع موضوعي چنداني ندارند، استفاده از شيوه هاي درختوارة موضوعي و ترتيب الفبايي ، منطقي به نظر مي رسد.
٢با اين اوصاف مي توان موتورهاي جستجو را يکي از اصلي ترين ابزارهاي بازيابي در بانک هاي اطلاعاتي و به تبع آن پايگاه هاي اطلاع رساني نسخ خطي دانست و ميزان موفقيت کاربر در دستيابي به اطلاعات مورد نظر نيز عمدتا به الگوريتم جستجوي اين موتورها و تناسب ساختار آنها با داده هاي بانک بستگي خواهد داشت .