چکیده:
آیتالله محمد صادقی تهرانی از علمای نامدار حوزه علمیه قم و صاحب تالیفات بسیار متعددی به فارسی و عربی است که از میان این تألیفات کتاب الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن حائز اهمیت ویژهای است.
«الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السِّنة»، یکی از تفاسیر معاصر شیعه است که مفسر، طی مدت چهارده سال آن را به زبان عربی و در 30 جلد به رشتهٔ تحریر درآورده است و تا کنون هیچ ترجمهای از آن به زبان فارسی منتشر نشده است.
همانگونه که از نامش پیداست روش تفسیری آن، قرآن به قرآن و در ضمن، استناد به سنّت قطعیه است. اما آشنایی مفسر با علوم مختلفی از قبیل ادبیات عرب، فقه، کلام، اخلاق، فلسفه، علوم اجتماعی و سیاسی و حتی بعضی از علوم طبیعی؛ پیش ادراکهای تفسیری او را تشکیل میدهند. البته استفاده گسترده وی از براهین عقلی به این تفسیر جامعیت قابل توجهی بخشیده است گرچه برخی نیز آن را در زمره تفاسیر ادبی اجتماعی به حساب آوردهاند. اما مفسر معتقد است که هر آیه متناسب با موضوع خود مورد بحث قرارگرفته است. مفسر در آغاز، چنانکه مفسر، خود میگوید این تفسیر را از چند جزء آخر قرآن شروع نموده، و در ادامه، از ابتدای قرآن اقدام به تفسیر کرده و تا انتها ادامه داده است. این تفسیر هم از نظر محتوا و هم از جهت سبک، یکی از تفاسیر بدیع امامیه به شمار میآید.
در این تفسیر، مفسر سعیكرده كه مفاهیم آیات را مستقلاً استنباط كرده و عقاید مذهب خود را بر آیات تحمیل نكند (و نحن فی هذا الفرقان لسنا لنفسر الآیات بالصبغة المذهبیة الخاصة تحمیلا على القرآن ما لا یتحمله، إنما نستنبط من القرآن بصورة مجردة ما یعنیه، وافق مذهبنا أم خالفه فی أی حقل من حقول المعرفة القرآنیة).
آنچه كه پیشرو دارید كاوشی است مختصر پیرامون مفسر و روش تفسیری وی، همراه با بررسی نمونههایی از تفاسیر ایشان در حوزههای گوناگون.