خلاصه ماشینی:
"طراحان این سلسله نقوش روایتی،مانند موزائیککاری کلیسای سانتاماریا ماجوره، (به تصویر صفحه مراجعه شود) ترکیبات هنری خود را از چه منابعی اقتباس میکردهاند؟ باید گفت در موردپارهای از مضامین،ایشان سرمشقهایی از نقاشیهای دیواری درون دخمهها بدست آوردهاند لیکن نمونههای اصلی یا سرمشقهای عمدهء آنها بیشتر از نسخههای خطی مصور و به خصوص از کتاب عهد عتیق اقتباس میشده است.
»18 فصل دوم هنر بیزانس19 «برای جدا ساختن هنر صدر مسیحیت از هنر بیزانسی،حدود مرز مشخصی موجود نیست،البته میتوان استدلال کرد که از همان آغاز قرن پنجم ب م، یعنی اندکی پس از تقسیم واقعی امپراطوری روم به دو بخش شرقی و غربی،شیوهای بیزانسی در دامن هنر صدر مسیحیت پرورش یافته و از متن اصلی آن مجزا شیوهء نقاشان دیواری مقابر، غالبا شتابزده و طرحگونه است و دارای سبکی شبیه به آنچه در نقاشیهای نخستین رومی متعلق به آخرین دورهء پمپئی.
»39 «پیش از آنکه به نقاشیهای یافتشده از این دوران بپردازیم،باید خاطرنشان کنیم که بطورکلی سنت هنر تصویری ایران را میتوان با توجه به نمودهای گوناگون آن،به دو شعبهء اصلی تقسیم کرد: یکی شعبهء غربی که ارتباط کموبیش مستقیم با هنر بیزانس یعنی روم شرقی دارد و در عین آنکه از هنر سبک بیزانسی که زائیدهء خاور مآب شدن ناتورالیسم هلنی است، با عظمتی ساختمانی و شکوهی تزئینی در موزائیکهای کلیسای سان ویتاله ظاهر میشود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) قابلتوجهی باقی نمانده است بااینحال،با توجه به مدارک باستانشناسی،به پارهای آثار که بدون تردید متعلق به ساسانیان است،اشاره داریم: «کاوشهای باستانشناسی در بخش بزرگی از ترکستان شوروی در مراکزی چون ورخش و خوارزم و سغدیان و افراسیاب،مجموعهای از نقاشیهای دیواری را معرفی نموده است که مطالعه آنها برای شناخت هنر تصویری عصر ساسانی دارای اهمیت فراوان است."