چکیده:
زبان و سخن، ملاک و معیار عقل و انسانیت آدمی است. خداوند از آدمی خواسته است تا همواره نگهبان زبان خویش
باشد و در پاسبانی از آن دمی کوتاهی نورزد؛ زیرا هر آنچه آدمی بر زبان میراند به نگهبانی از سوی خداوند ثبت و ضبط میشود و در دادگاه دادگر بدان رسیدگی شده و بازخواست میگردد. چنان که میزان ارزش گذاری وی نیز
همین سخنان خواهد بود . آیا هر سکوتی از نظر اسلام درست است؟ در منابع دین اسلامی بر سکوت به عنوان یک
راه حل برای تفکر و دوری از کلام باطل و بیهوده گفتن و در نهایت دور کننده شیطان و کمک کننده بر امر دین
تاکید شده است. هدف از انجام این تحقیق، تبیین مصادیق سکوت از منظر اسلام است. نتیجه آن که سکوت گاهی
مثبت و ممدوح، و گاهی منفی و مذموم میباشد. استفاده منطقی از آن، پسندیده و منشا اثرات ارزشمندی برای
انسان است. انتخاب نابجای آن نیز مذموم است و اثرات بدی دارد. منظور از سکوت در این پژوهش، تنها سکوت
گفتاری نیست؛ بلکه هرگونه خودداری از واکنش حرکتی یا حتی پرهیز از واکنش احساسی و قلبی نیز سکوت نامیده
شده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی تحلیلی و با جمعآوری اطلاعات به شیوه کتابخانهای انجام شده
است. منابع مورد استفاده در این پژوهش، قرآن، نهجالبلاغه، نظر صاحبان اندیشه و کتب حدیثی میباشد. این تحقیق با نگاهی متفاوت به بحث سکوت، آن را موضوعبندی و تحلیل نموده است. مباحثی همچون مصادیق«سکوت منفی»و سکوت مثبت را مورد بررسی قرار داده است.
خلاصه ماشینی:
آیا هر سکوتی از نظر اسلام درست است؟ در منابع دین اسلامی بر سکوت به عنوان یک راه حل برای تفکر و دوری از کلام باطل و بیهوده گفتن و در نهایت دور کننده شیطان و کمک کننده بر امر دین تاکید شده است.
سکوت رازداری یکی صفات پسندیده تربیتی است که در فرمایش امام علی علیه السّلام به آن اشاره شده است: «آنچه با سکوت از دست می دهی، آسانتر از آن است که با سخن از دست برود؛ چرا که نگهداری آنچه در مشک است، با محکم بستن دهانه آن امکان پذیر است»، ( نهج البلاغه، مترجم محمد دشتی، ص 533).
بنابراین سکوت برای غالب انسان ها افضل است و روایات مذکور، ناظر به این حکم غالبی است، اما اگر افرادی بتوانند نیکو و بجا سخن بگویند و سخن آنان حکمت، علم، امر به معروف، نهی از منکر باشد، چنین سخن گفتن البته بهتر از سکوت است.
بنابراین سکوت برای غالب انسان ها افضل است و روایات مذکور، ناظر به این حکم غالبی است، اما اگر افرادی بتوانند نیکو و بجا سخن بگویند و سخن آنان حکمت، علم، امر به معروف، نهی از منکر باشد، چنین سخن گفتن البته بهتر از سکوت است و چنین افراد توانمندی نباید با استناد به احادیث فضیلت سکوت، از سخن گفتن خودداری ورزند، بلکه برای آنان سخن گفتن خیر و فضیلت است و سکوت، گناه و معصیت و دیگران هم باید به این مرتبه از توان صعود کنند تا کلام آنان از سکوت شان برتر شود، (عطاردی قوچانی، 1378، ج1، ص 499).
از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم روایت است که خاموشی دری از درهای حکمت است، هر که دهان خود را بست و در حکمت بر او گشوده می شود، (نهج البلاغه، ترجمه دشتى، ص 677).