چکیده:
شهر و شهرسازی یکی از ویژگیهای تمدن بشری به شمار میرود. این پدیده از دو عنصر انسانی و ایدئولوژیکی به وجود آمده و بازتاب اوضاع و احوال اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی حاکم بر فضای جامعه است که به مرور در بستر زمان تحول یافته است. شهرسازی و توسعه شهری در دوره ساسانی یکی از مهمترین این تحولات است که در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته و هدف از آن شناخت عوامل مؤثر بر بافت و الگوی شهری، مطالعه فضای کالبدی شهر و کارکردهای آن و نیز بررسی رابطه احداث شهر با اعتقادات جامعه عصر ساسانی است. در این پژوهش تحلیلی با بهرهمندی از دادهها و اطلاعات اسنادی و کتابخانهای، شهر و نظام شهر سازی ایران دوره ساسانی مورد مطالعه و واکاوی قرار گرفته است و به اقتضای شرایط زیست بوم، نوعی همطرازی در سبک شهرسازی ایرانیان دوره مذکور با مؤلفههای زیست محیطی و ایدئولوژیکی پدید آمده که علاوه بر رشد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و نظامی، رونق اقتصادی را نیز در پی داشته است که میتوان از این تجارب در شرایط کنونی بهره برد.
City and urban planning are one of the characteristics of human civilization. This phenomenon arises from both human and ideological elements and reflects the social, cultural, political, and economic conditions that have dominated the social space that has evolved over time. Urban development and urban development in the Sassanid era is one of the most important developments in this research that aims to identify the factors affecting the urban context and pattern, study the physical space of the city and its functions, as well as examine the relationship between city construction and community beliefs. It is the Sassanid era. In this analytical study, using documentary and library data and information, Sassanid city and Iran's urbanization system has been studied and analyzed and according to the ecological conditions, some kind of alignment of Iranian urban style with the environmental and ideological components of the mentioned period. It has emerged that in addition to political, social, cultural and military growth, there has also been an economic boom that can be exploited in the present circumstances.
خلاصه ماشینی:
در اين پژوهش تحليلي با بهره مندي از داده ها و اطلاعات اسـنادي و کتابخانه اي، شهر و نظام شهر سازي ايران دوره ساساني مورد مطالعه و واکاوي قرار گرفته است و به اقتضاي شـرايط زيسـت بوم ، نوعي همطرازي در سـبک شـهرسـازي ايرانيان دوره مذکور با مؤلفه هاي زيسـت محيطي و ايدئولوژيکي پديد آمده که علاوه بر رشـد سياسـي، اجتماعي، فرهنگي و نظامي، رونق اقتصـادي را نيز در پي داشته است که ميتوان از اين تجارب در شرايط کنوني بهره برد.
عوامل مؤثر در شهرسازي از جمله علل ايجاد و گسترش شهرها در دوره ساساني ميتوان به عوامل زير اشاره کرد: جغرافيايي: در اختيار دا شـتن زمين هاي منا سـب براي تو سـعه ک شـاورزي و دامداري، د سـتر سـي کافي به منابع آب ، برکنار بودن از م سـير بادهاي مو سـمي آزاردهنده ، دا شـتن فصـل هاي منظم و مانند آن (ورجاوند، ١٣٦٦، ٨) در شـکل گيري شـهرها مؤثر بوده اسـت .
٢. شـارسـتان يا شـار مياني: آن را شـهرسـتان يا جايگاه قدرت ميناميدند و ديواري گرداگرد آن مي کشـيدند (اشـرف ، ١٣٥٤، ٢١) و بخش ديگري از شـهرهاي دوره ساسـانيان بود که سـکونتگاه ديوانيان ، اشـراف و سـپاهيان را در خود جاي ميداد (سـلطانزاده ، ١٣٦٥، ٦٧) و مجموعه اي مرکب از محلات خاص براي اسـتقرار طبقات ممتاز بوده اسـت .
در بخش مرکزي اين شـهر دايره وار و در ١٠٠ ٧٦ متري شـمال شـرقي اين مناره ، ويرانه اي از يک سـاختمان مربع شـکل با سـنگ تراش دار قرار دارد که به تخت نشـين معروف اسـت .