چکیده:
به استناد بندهای 9 و 18 از پیش نویس سند مبانی الگوی پایه پیشرفت؛ خردمندی، فضیلت مداری، واقع نگری، آزادی و
عدالت از ارکان پیشرفت و ترقی محسوب میگردد. در تبیین افق و تدابیر این برنامه، معرفی الگوهای تاریخی و معاصر ایران
اسلامی از پیش نیازها و بایستههای برنامه جامع پیشرفت کشوراست. در تاریخ معاصر ایران مساله پیشرفت و تبیین مدلها و
به عنوان» رسائل سیاسی «. به هم پیوسته است» عدالت «و» آزادی «،» فضیلت «،» عقلانیت «الگوهای آن با مفاهیم
بخشی از منابع دست اول تاریخی در تلاش برای تبیین این مفاهیم و ارایه الگویی مناسب و سازگار با فرهنگ اسلامی - ایرانی
روح الاسلام و صراط «. برای پیشرفت و ترقی، طرحهایی را ارایه کردهاند که قابل مطالعه، نقد و بررسی و بهره برداری است
یکی از این رسائل سیاسی است که نویسنده ناشناخته ی آن، تلاش دارد به مدد عقل و خرد و با بهره» المسقیم علی الانام
مندی از شریعت الهی و سنت نبوی و مطالعات تاریخی، مدلی از پیشرفت را ترسیم کند که در آن به حفظ فرهنگ و سنن
اسلامی - ملی تاکید شده است. پژوهش حاضر تلاش دارد به این ابهام پاسخ دهد. که نویسنده اثر حاضر تا چه حد با مفهوم
پیشرفت، مبانی، ارکان، علل و دلایل آن آشنا بود؟ و چه مدلی از پیشرفت را عرضه میکرد؟ بدین منظور با استفاده از
مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. تمرکز» روح الاسلام و صراط المسقیم علی الانام «روش تحقیق تحلیلی - تبیینی رساله
نویسنده معطوف به تبیین علل و دلایل ترقی و پیشرفت، نتایج و آثار آن بوده است و فرضیه اصلی بهره مندی مولف رساله از
تبیینهای عقلانی و مطالعات تاریخی است. گردآوری دادههای اطلاعاتی بر اساس روش کتابخانه ایی انجام یافته است. مهم
ترین نتایج بدست آمده نشانگر آن است که نویسنده این رساله با گذار از توصیفات صرف به تبیینهای عقلانی از مقوله ترقی
و پیشرفت پرداخته است. شکاکیت و دیدگاه انتقادی و انواع تبیینهای عقلانی در این اثر مشاهده میشود. نویسنده تلاش
کرده است با تبیین چرایی و چیستی جریان ترقی خواهی و غایت و سرانجام آن، مدلی برای حرکت ترقی خواهانه ایرانیان
ارایه کند که در آن هم بحرانهای اجتماعی ناشی از مدرنیسم اروپایی کنترل گردد و هم با نظام سلطه غربی که از راه رواج
ارزشهای فرهنگی خود منابع معنوی و مادی کشور را به یغما میبرد مقابله شود.