چکیده:
اسلام به عنوان دومین دین روسیه و مسلمانان به مثابه بخش جداییناپذیر دموگرافی این کشور، موضوع حساسی در سیاست داخلی و خارجی روسیه محسوب میشود. مسلمانان روسیه که در دوره اتحاد جماهیر شوروی تحت تاثیر ایدئولوژی نظام کمونیستی با چالش هویتی در انزوا و محاق فرو رفته بودند با فروپاشی شوروی در چارچوب نظام سیاسی جدید، درصدد احیای هویت دینی قرار گرفتند. در این میان، حکومت مرکزی روسیه با نگرانی از هویتجویی مسلمانان از اسلام افراطگرای سلفی به دنبال تحدید فعالیتهای اسلامگرایان رادیکال و تشویق مسلمانان معتدل در روسیه پرداخت. این مساله تحت تاثیر تحولات خاورمیانه پس از 11 سپتامبر 2001 میلادی و تقویت جریانهای سلفی مانند داعش و گرایش برخی از مسلمانان روسیه به این جریانها با نگرانی و حساسیت بیشتری پیگیری شد. در این چارچوب این مقاله تلاش دارد تا به این پرسش اصلی بپردازد که چه عواملی در جایگاه و نقش مسلمانان در فدراسیون روسیه تاثیر گذارند؟ یافتههای این مقاله که به وش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته نشان میدهد که چالش هویتیابی در میان مسلمانان روسیه و وضعیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آنان و ذهنیتگرایی تاریخی دولت مرکزی از هویت دینی و نفوذ بنیادگرایی، تروریسم و جداییطلبی و بیثباتی سیاسی در مناطق مسلماننشین روسیه و اسلامهراسی در این کشور، نقش اصلی را در تعیین جایگاه مسلمانان در فدراسیون روسیه دارند.
خلاصه ماشینی:
اين شرايط در ميان مسلمانان روسيه که سال ها از هويـت اسـلامي خـود فاصـله گرفتـه بودنـد، همزمـان بـا رشـد سـريع تعـداد مـساجد و شـکل گيـري يـک نظـام آموزشي - اسلامي و تاکيد بر مذهب در ميان مردم و نفـوذ انديـشه هـاي اسـلامي بـه ويـژه در رقابت دولت ها و جريان هاي اسلام گراي خاورميانه ، زمينه هاي لازم براي بازيابي هويتي آنان را فراهم نمود.
Caucasization of Tatarstan درواقع ، امروزه جايگاه و نقش کنوني مسلمانان روسيه عملا تحت تاثير فعاليت افراط گرايي ديني در اين کشور و رشد جريان هاي بنيادگراي اسلامي پس از سال ٢٠٠١ قرار گرفته کـه بـه انواع مناقشات ، ناامني ها و بي ثباتي و اسلام هراسي در روسيه دامن زده و عملا بـه مـانعي بـراي رشد اجتماعي و بهبود شرايط سياسي ، اجتماعي و اقتصادي مـسلمانان روسـيه و امنيتـي کـردن مسلمانان اين کشور توسط دولت مرکزي تبديل شده است .
در اين شرايط ، اگرچه به ويژه در دو دهه اخير، ضـرورت بررسـي مجـدد جايگـاه و نقـش مسلمانان در فدراسيون روسيه و چالش هويت يابي اسلامي در اين کـشور بـه موضـوع بـسيار مهمي براي دولت مرکزي روسـيه و مـسلمانان ايـن کـشور تبـديل شـده اسـت ، امـا بررسـي پژوهش هاي صورت گرفته در اين زمينه نشان مي دهـد، آثـار پژوهـشي بـسيار محـدودي بـه ارزيابي وضعيت کنوني مسلمانان در فدراسيون روسيه و چالش هـا و مـشکلات فـراروي آنـان پرداخته اند.