چکیده:
بحث از کمال و راههای رسیدن به آن یکی از مباحث جدی و بنیادین انسانشناسی است. در بینش الهی انسان برای رسیدن به کمال نیازمند دو عنصر ایمان و عمل صالح است و دومی در گرو تحقق اولی است و تحقق ایمان، زمانی امکانپذیر است که انسان در حوزه شناخت و بینش نسبت به حقایق عالم هستی و توحید به کمال لازم دست پیدا کند. اینک پرسش اساسی این است که تقوا و پروای الهی چه نقشی در کمال بینشی و بصیرتافزایی انسان دارد؟ مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به بیان نقش تقوا در بعد بینشی کمال انسان پرداخته و به این نتیجه رسیده که در برخی معرفتها مانند شناخت خداوند که به صورت فطری در انسان وجود دارد، تقوا سبب شکوفایی است و در برخی دیگر مانند شناخت نبی مکرم اسلام و اولیاء الهی پروای الهی موانع را از مسیر چنین شناختی برطرف میکند. همچنین تقوا در فهم قرآن کریم موثر بوده و در برخی مراتب فهم آن، رفع مانع و در مراتب دیگر سبب بهرهمندی بیشتر از هدایت آن میگردد و چهبسا تقویت این کمال را بهدنبال داشته باشد. یکی دیگر از آثار تقوا، زمینهسازی در روشنبینی و شناخت حق از باطل است.
خلاصه ماشینی:
اينک پرسش اساسي اين است که تقوا چه نقشي در کمال بينشي و بصيرتافزايي انسان دارد؟ ضرورت و اهميت مسئله از آنجا روشن ميشود که براي نيل به کمال نهايي، بايد بينشهاي انسان به کمال برسد؛ چراکه کمال ثمرۀ ايمان و عمل صالح است و عمل صالح محصول بينشها و گرايشهاي انسان است و تا بينشها به رشد و شکوفايي نرسد، عمل صالحي که صلاحيت رشد دادن انسان را داشته باشد حاصل نميشود؛ و ازآنجاکه به تصريح قرآن يکي از رکنهاي اساسي در ايجاد بينش، تقواي الهي است؛ پرداختن به آن ضروري بهنظر ميرسد.
بنابراين با توجه به تقابلي که ميان تکبر و نخوت در آيه ذکرشده و مانع کسب معرفت در انسان گرديده است و تقوايي که زمينه کسب معارف را در انسان مهيا ميکند، ميتوان گفت قرآن که فرموده است: «هُدًى لِّلْمُتَّقِين» (بقره: 2)، يک معنايش اين ميشود که تقوا باعث استقامت فکري و سپس شکوفايي بينش توحيدي در انسان ميگردد تا در پرتو آن بينش، به نور قرآن هدايت گردد.
5. تأثير تقوا در فهم قرآن کريم در مراتب اوليه آن، بدين شکل است که سبب درک اعجاز و بهرهمندي از هدايت آن ميشود و در مراتب بعد موجب ميگردد فرد فهم خود را بر کتاب خداوند تحميل نکند و با برداشته شدن اين مانع، فهم کلام الهي که يک کمال بينشي است، شکوفا ميگردد.