چکیده:
اکثریت ملّتهای دنیا و شاید همه ی آنها در دوره ای مشخّص از تاریخ خود
مرحله ی تقسیم شدن به عشیره و قبیله را تجربه کرده اند. به علّت شرایط
اقتصادی و اجتماعی این تقسیم شدن در برخی از خلق های ترک یعنی
آنهایی که به شیوه ی کوچ نشینی م یزیست هاند مثل قزاق ها، قرغیزها،
باشقورت ها، ترکم نها مدّت بیشتری دوام آورده است.
عشیره ها و قبایل ترکمن در آثار محمود کاشغری، مبار کشاه، رشید الدین،
یازیجی اوغلی علی، سالار بابا خریداری و ابوالغازی، ذکر و ثبت شده اند. در
دیوان لغات الترک، محمود کاشغری درمورد اسامی طوایف ترکمن و نام
آن هایی را که بعد از حمات مغول دچار تحوّلات شده اند و اینکه اکثر
ایشان به کشورهای همسایه گریخته اند و بقیّ هی آنها با گروه های قومی
جدید ترکیب شده و طوایفی چون تکه، یوموت، گوکلن، ارساری، ساریق،
ساکار، آلیلی، اولام، سرحی و امثالهم به وجود آورده اند. اطلاعات منظّم و
معقولی ارائه نموده است.
در این مقاله در مورد طایف هی بزرگ یوموت که امروزه در ترکمنستان و خارج
آن حضور دارند تاکید خواهیم نمود. در قلمروی ترکمنستان این قوم به دو
شاخه ی«شاقدم» یا «یوموت و «های غربی» و «داش اوغوز» یا «یوموت های شمالی»
تقسیم میشود. بخش بزرگی از یوموت ها در « ترکمن صحرای ایران» (در اطراف رودهای اترک و گرگان) میزیند. البته یوموت هایی در قلمروی افغانستان و قارا قالپاقستان به صورت جماعات کوچک دیده
می شوند.
خلاصه ماشینی:
بـه علـت شـرايط اقتصــادي و اجتماعــي ايــن تقســيم شــدن در برخــي از خلق هــاي تــرک يعنــي آنهايــي کــه بــه شــيوه ي کوچ نشــيني مي زيســته اند مثــل قزاق هــا، قرغيزهــا، باشــقورت ها، ترکمن هــا مــدت بيشــتري دوام آورده اســت .
در ديــوان لغــات التــرک ، محمــود کاشــغري درمــورد اســامي طوايــف ترکمــن و نــام آن هايــي را کــه بعــد از حمــلات مغــول دچــار تحــولات شــده اند و اينکــه اکثــر ايشــان بــه کشــورهاي همســايه گريخته انــد و بقيــه ي آنهــا بــا گروه هــاي قومــي جديــد ترکيــب شــده و طوايفــي چــون تکــه ، يومــوت ، گوکلــن ، ارســاري ، ســاريق ، ســاکار، آليلــي ، اولام ، ســرحي و امثالهــم بــه وجــود آورده انــد.
امـا همان گونـه کـه از تاريـخ اسـتنباط مي نمائيـم ، ترکمن هـا هيـچ زمانـي بـه اتحـاد دسـت نيافته انـد و گــروه اساســي را »خلــق « ناميده انــد و آن را بــه طايفه هــا يــا اويماق هــا تقســيم ميکننــد.
( ١٩٩٤٣,Natiyev) هــر چنــد در خصــوص تعــداد جمعيــت طوايــف ترکمــن هيــچ سرشــماري انجــام نگرفتــه اســت ، ترکمن هايــي کــه امــروزه سال هشتم /شماره بيست و نهم /زمستان ٢٥١٤٠١ در قلمـروي ترکمنسـتان جـاي گرفته انـد و رکـن اصلـي مـردم ترکمـن را شـکل داده انـد، حداقـل طوايفـي کـه بعـدا متشـکل شــده اند، بعضــا داراي جمعيــت فــراوان بوده انــد.
مهاجــرت طوايــف تکــه ، گوکلــن ، يومــوت فقــط بــه شــکل گروهــي صــورت گرفتــه اســت ، امــا ايـن کوچ هـا هنـوز نيـز ادامـه دارد، چـرا کـه برخـي از يوموت هـا و گوکلن هـا، مسـاکن قديمـي نياکان شـان را بـراي کـوچ کـردن ترجيــح مي داده انــد.
(
, 
, 
)
